Η αλλεργία είναι μια παράδοξη αντίδραση υπερευαισθησίας, με γενετική προδιάθεση, που εκδηλώνει o ανοσολογικός μηχανισμός του ατόμου, εναντίον μιας ουσίας από το περιβάλλον που τη θεωρεί εχθρό του.
Με τέτοιες ουσίες είναι γεμάτη η άνοιξη.
Η αντίδραση, ήπια ή υπερβολική μπορεί να είναι πρακτικά άχρηστη αλλά προκαλεί στον οργανισμό και τα όργανα στόχους φλεγμονή και διαταραχές της λειτουργίας τους.
Μετά την εγκατάσταση-αναγνώριση του υποτιθέμενου εχθρού αντιγόνου η αντίδραση περιλαμβάνει:
- ενεργοποίηση αλληλουχίας αρκετών κυττάρων του αίματος π.χ. λεμφοκύτταρα, μαστοκύτταρα, ηωσινόφιλα
- έκκριση τοξικών ουσιών (κυτταροκίνες) και ειδικής IgE σφαιρίνης διά των οποίων πυροδοτείται, διατηρείται και ανακυκλώνεται η φλεγμονή πάνω στα όργανα στόχους.
Η αλλεργία είναι η συνηθέστερη εκδήλωση διαταραχής του ανοσοποιητικού συστήματος και κατανέμεται στο 15-25% του πληθυσμού της γης.
Αναφυλακτικό Σύνδρομο
Ένα τυπικό παράδειγμα οξείας αλλεργικής αντίδρασης με σοβαρές συνέπειες.
Το αντιγόνο μπορεί να είναι π.χ. το τσίμπημα μιας μέλισσας σε άτομο υπερευαίσθητο.
Στην αντίδραση κυριαρχεί η έκρηξη (αποκοκκίωση) μαστοκυττάρων που ενεργοποιούνται και ελευθερώνουν τοξικές ουσίες εναντίον πολλών οργάνων ταυτοχρόνως, με αποτέλεσμα συμβάματα ποικίλης βαρύτητας.
- Μεγάλη αγγειοδιαστολή (εξέρυθρο προσωπείο, υπόταση),
- κνιδωτικό εξάνθημα σε μεγάλη έκταση στο δέρμα,
- δύσπνοια από βρογχόσπασμο ή και οίδημα του λάρυγγα,
- κράμπες στο στομάχι-έμετοι-διάρροια.
Ανάλογα με τους συνδυασμούς και την ένταση των συμπτωμάτων μπορεί να απειληθεί η ζωή του πάσχοντος.
Η σωτήρια παρέμβαση: Χορήγηση νορεπινεφρίνης υποδόρια ή ενδομυϊκά και σε δεύτερη επιλογή κορτικοειδή ενδοφλεβίως.
Το παράδοξο είναι ότι παρόμοιο σύνδρομο μπορεί να συμβεί σε ευαίσθητα άτομα, χωρίς την κλασική οδό αλλεργίας (IgE) αλλά με άλλους μηχανισμούς φλεγμονής και λέγεται αναφυλακτοειδές.
Αλλεργική ρινίτις – ιγμορίτις
Στον αντίποδα βρίσκεται η αλλεργική ρινίτις.
Ηπιότερη και διαδεδομένη νόσος η οποία κάνει κύκλους εποχιακούς άνοιξη ή φθινόπωρο, ανάλογα με τα επικρατούντα αεροαλλεργιογόνα, στα οποία το άτομο είναι ευαίσθητο.
Σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να γίνει μόνιμη.
Ο ασθενής κυκλοφορεί με ένα μαντιλάκι για να σκουπίζει τη μύτη του που τρέχει και ανοιγοκλείνει.
Φταρνίζεται, συχνά έχει δακρύρροια και κόκκινα μάτια από επιπεφυκίτιδα.
Συχνά μέρος των εκκρίσεων κατεβαίνει οπισθορρινικά στο στόμα, ερεθίζει φάρυγγα και τραχεία και βήχει.
Τότε μάλλον έχουν προσβληθεί και τα ιγμόρεια.
Μήπως συνυπάρχει και άσθμα;
Τα ίδια αλλεργιογόνα μπορεί να προκαλούν αρχικά ρινίτιδα και αργότερα άσθμα.
Μπορεί όμως να συνυπάρχει εξ αρχής άσθμα σε ποσοστό όχι μικρό (30%) και ρινικοί πολύποδες.
Όταν η αντίδραση επεκταθεί στο βλεννογόνο των ιγμορείων, τα τελευταία συμμετέχουν με καταρροϊκή ιγμορίτιδα και όταν η τελευταία επιμολυνθεί με μικρόβια (πνευμονιόκοκκος-αιμόφιλος) γίνεται βακτηριακή και χρειάζεται συμπληρωματική θεραπεία.
Αντιβιοτικά, παρακεντήσεις, χειρουργική επέμβαση ενίοτε.
Τα εισπνεόμενα στεροειδή είναι μη θεραπεία εκλογής για την αλλεργική ρινίτιδα, αλλά συμπληρώνονται και από αντιισταμινικά και αποσυμφορητικά ταχείας δράσης.
Σημαντική βοήθεια προσφέρουν οι ρινικές πλύσεις με φυσιολογικό ορό.
Στη χρόνια ρινίτιδα πρέπει να επεμβαίνει ο αλλεργιολόγος γιατί η ανοσοθεραπεία είναι ωφέλιμη και στην ιγμορίτιδα και στους πολύποδες ή ωτορινολαρυγγολόγος.
Βρογχικό άσθμα
Υπάρχει μια οικογενής τριάδα (άσθμα-έκζεμα-ρινίτις) που υποδηλώνει την αλλεργική ιδιοσυγκρασία.
Το περιβάλλον το οποίο η τεχνολογική πρόοδος έχει ανάλογα επηρεάσει παίζει εξίσου πρωτεύοντα ρόλο στην αύξηση του άσθματος.
Σε μερικές χώρες έχει τριπλασιασθεί.
Οι παράγοντες κινδύνου ξεκινούν από τη γέννηση (!).
Λιποβαρή νεογνά, απουσία μητρικού θηλασμού, παχυσαρκία ιδίως στα κορίτσια, διαβίωση στις πόλεις με σύγχρονες ανέσεις είναι παράγοντες κινδύνου.
Υπάρχει ποικιλία αλλεργιογόνων που εισπνέονται εντός και εκτός σπιτιού.
Τα συνηθέστερα είναι η σκόνη που είναι γεμάτη από λογής αντικείμενα και μικροοργανισμούς, τρίχες και περιττώματα εντόμων, η μούχλα, η υγρασία, σπόροι και η γύρη δένδρων και λουλουδιών, απορρυπαντικά και χημικές ουσίες ερεθιστικές.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση στην πλειονότητά της δεν προκαλεί άσθμα αλλά επιδεινώνει το άσθμα που υπάρχει ήδη.
Η αλλεργική αντίδραση, κατ ́ αναλογία προς τη ρινίτιδα μεταφέρεται.
Η φλεγμονή καταλαμβάνει το τοίχωμα-βλεννογόνο των βρόγχων, στενεύει τον αυλό και τον αποφράσσει από πηχτή βλέννη.
Ο βρόγχος συσπάται και στενεύει.
Ο φαινότυπος της νόσου περιλαμβάνει:
- Οξεία ή χρόνια συμπτώματα στένωσης των αεραγωγών: Βήχας-συριγμός-δύσπνοια,
- η λύση της στένωσης-απόφραξης γίνεται αυτόματα ή με την εισπνοή βρογχοδιασταλτικού ταχείας δράσης,
- ο βαθμός της απόφραξης και η ανταπόκριση στη βρογχοδιαστολή είναι μεγέθη μετρήσιμα με απλή μέθοδο (σπιρομετρία),
- τα συμπτώματα συνήθως επιδεινώνονται τη νύχτα και προς το ξημέρωμα.
Η ακρόαση αποκαλύπτει τους μουσικούς ρόγχους της νόσου, αλλά εκτός κρίσεων δεν υπάρχει εύρημα στην ακρόαση.
Το άσθμα κρύβεται.
Προϋπόθεση του αλλεργικού άσθματος είναι η αλλεργική ιδιοσυγκρασία που ήδη περιγράψαμε.
Αυτό το άσθμα λέγεται εξωγενές.
Όμως υπάρχει και άλλο άσθμα με τα ίδια ακριβώς συμπτώματα που δημιουργείται με άλλους ανοσολογικούς μηχανισμούς και ονομάζεται άσθμα ενδογενές.
Η αναγνώριση του άσθματος δεν είναι πάντα εύκολη.
Υπάρχουν 10 και πλέον αίτια που προκαλούν βράσιμο στο στήθος (συριγμό) χωρίς να είναι άσθμα, και αρκετές παγίδες που το αποκρύπτουν.
Ο βήχας ας πούμε, μπορεί να οφείλεται σε άσθμα, χωρίς τα ανάλογα ακροαστικά και οι ιογενείς λοιμώξεις ενεργοποιούν το άσθμα.
Η αλλεργία είναι μια παράδοξη αντίδραση υπερευαισθησίας, μεγενετική προδιάθεση, που εκδηλώνει o ανοσολογικός μηχανισμός του ατόμου, εναντίον μιας ουσίας από το περιβάλλον που τη θεωρεί εχθρό του.
Με τέτοιες ουσίες είναι γεμάτη η άνοιξη
Περιλαμβάνει άσθμα διαλείπον και άσθμα χρόνιο (ήπιο, μέτριο ή σοβαρό).
Η μια κατάσταση μπορεί να περιπέσει στην άλλη, ανάλογα με τους παθογενετικούς παράγοντες-αίτια υποτροπής κ.λπ. ή τη θεραπευτική αγωγή που δεν ακολουθεί τους κανόνες.
Η ταξινόμηση βοηθά:
- Στην εκτίμηση της παρουσίας και της βαρύτητας με αντι-κειμενικά κριτήρια.
- Στην παρακολούθηση εξατομικευμένης φυσικής πορείας της νόσου.
- Στην ορθή επιλογή της θεραπευτικής αγωγής.
Η τελευταία συνθήκη επιδρά και στην οικονομία της υγείας.
Ομοβροντία θεραπευτικών συνδυασμών χωρίς συγκεκριμένο στόχο (ταξινόμηση) είναι άχρηστη και δαπανηρή.
Μπορεί να είναι και επικίνδυνη, αν το άσθμα συνυπάρχει με άλλα νοσήματα π.χ. καρδιακά.
Ο πνευμονολόγος έχει εκπαιδευθεί στην ταξινόμηση της νόσου, στην πολυμορφία και τις εναλλαγές της και μπορεί να αντιμετωπίσει με σωστά κριτήρια ακόμα και το ανθιστάμενο στην αγωγή ή κορτικο-εξαρτώμενο άσθμα και τις επιπλοκές αυτού.
Η βάση της θεραπευτικής αγωγής σε όλα τα στάδια του χρόνιου άσθματος είναι τα εισπνεόμενα στεροειδή.
Η θεραπεία αυτή πλαισιώνεται και συνδυάζεται:
- Με βρογχοδιασταλτικά δύο κατηγοριών άμεσης ή/και μακράς δράσης (Β διε-γέρτες- αντιχολινεργικά). Τα τελευταία 10 χρόνια έχουν κυκλοφορήσει πολλά παράγωγα που χορηγούνται μονά ή σε συνδυασμούς μέσα σε μία συσκευή εισπνοής. Θα πρέπει να υπάρχουν άνω των 20 συνδυασμών προς χρήση. Και μερικοί ασθενείς χρησιμοποιούν πολλές συσκευές ταυτόχρονα που περιέχουν το ίδιο φάρμακο! Πρόκειται περί αβλεψίας ή περί σφάλματος του γιατρού τους και εγκυμονεί κινδύνους ανεπιθύμητων ενεργειών.
- Με συστηματικώς χορηγούμενα στεροειδή (και αντικατάσταση των εισπνεομένων), σε στάδιο σοβαρής νόσου με συχνές υποτροπές ή οξεία επικίνδυνη κρίση.
- Με αμιγώς αντιαλλεργικά φάρμακα τα οποία στοχεύουν στην αδρανοποίηση των παραγόντων φλεγμονής.
Οι κυτταροκίνες (λευκοτριένια) και η ειδική σφαιρίνη της αλλεργίας IgE αδρανοποιούνται από τη μοντελουκάστη και το μονοκλωνικό αντίσωμα οmalizumab, αντίστοιχα.
