Η οξεία ιογενής γαστρεντερίτιδα είναι μια συνηθισμένη νόσος που απαντά σε όλο τον κόσμο. Αποτελεί μια φλεγμονή του γαστρεντερικού σωλήνα που προσβάλλει κυρίως το στομάχι και το έντερο. Κατά τη διάρκεια των χειμερινών μηνών, παρατηρείται μια αύξηση της συχνότητας εμφάνισης αλλά και μετάδοσής της, λόγω του στενότερου συγχρωτισμού των ανθρώπων σε ορισμένους κλειστούς χώρους. Παραδείγματα τέτοιων χώρων αποτελούν οι παιδικοί σταθμοί, τα σχολεία, τα νοσοκομεία, οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, τα κρουαζιερόπλοια και οι κατασκηνώσεις. Άτομα που διαμένουν, εργάζονται ή γενικά περνούν χρόνο σε αυτούς έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από ιογενή γαστρεντερίτιδα.
Πού οφείλεται η οξεία γαστρεντερίτιδα;
Η οξεία γαστρεντερίτιδα οφείλεται συνήθως σε ιούς και σπανιότερα σε βακτηρίδια και παράσιτα. Στους ενήλικες η πιο συνηθισμένη αιτία είναι η λοίμωξη από νοροϊούς, ενώ στα παιδιά από ροταϊούς. Οι βακτηριδιακές γαστρεντερίτιδες οφείλονται κυρίως στο καμπυλοβακτηρίδιο και το κολοβακτηρίδιο.
Η ιογενής γαστρεντερίτιδα είναι η πιο συχνή αιτία διαρροϊκής νόσου παγκοσμίως. Η γαστρεντερίτιδα οφείλεται κυρίως στην κατανάλωση ακατάλληλα παρασκευασμένης ή διατηρημένης τροφής ή/και μολυσμένου ύδατος. Μπορεί όμως να μεταδοθεί και μετά από στενή επαφή με ήδη μολυσμένο άτομο. Οι ασθενείς με γαστρεντερίτιδα από νοροϊό είναι μεταδοτικοί από τη στιγμή που ξεκινούν να νιώθουν αδιαθεσία έως και τουλάχιστον τρεις ημέρες μετά την ανάρρωσή τους. Οι λοιμώξεις από νοροϊό, αν και συμβαίνουν όλο το χρόνο, τείνουν να εμφανίζονται συχνότερα τους ψυχρότερους μήνες (στο τέλος του φθινοπώρου και κατά τη διάρκεια του χειμώνα).
Ποια είναι τα συνηθισμένα συμπτώματα μιας οξείας ιογενούς γαστρεντερίτιδας
Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως 12-72 ώρες μετά τη μόλυνση από τον λοιμογόνο παράγοντα. Η λοίμωξη συνήθως εμφανίζεται με διάρροια, εμετούς και πόνο στην κοιλιά συχνά με την μορφή κράμπας αλλά και αίσθηση αδυναμίας. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχει πυρετός και αφυδάτωση. Σε κάποιες ιογενείς λοιμώξεις μπορεί επίσης να παρατηρηθεί εύκολη κόπωση, πονοκέφαλος και μυϊκός πόνος. Η ιογενής γαστρεντερίτιδα συνήθως υποχωρεί εντός μιας εβδομάδας. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων τα συμπτώματα είναι ήπια και υποχωρούν χωρίς να απαιτείται η επίσκεψη στον ιατρό. Στις σύγχρονες, δυτικού τύπου κοινωνίες, η νόσος είναι συνήθως αυτοπεριοριζόμενη. Στις υπανάπτυκτες χώρες όμως, οι γαστρεντερίτιδες μπορεί να αποτελέσουν σημαντική αιτία θανάτου, ειδικά στα βρέφη.
Πώς εκδηλώνεται η αφυδάτωση
Η αφυδάτωση κατά τη διάρκεια μιας γαστρεντερίτιδας μπορεί να προκύψει λόγω των εμετών και της διάρροιας. Περισσότερο κινδυνεύουν οι ακραίες ηλικιακές ομάδες, δηλαδή οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά. Εκδηλώνεται συνήθως με αίσθημα δίψας, ζάλης, σύγχυσης κόπωσης και αδυναμίας. Το δέρμα γίνεται ξηρό ενώ τα ούρα είναι πυκνά με σκούρο κίτρινο χρώμα.
Πόσο διαρκεί μια γαστρεντερίτιδα
Σε μια οξεία ιογενή γαστρεντερίτιδα τα συμπτώματα διαρκούν συνήθως λιγότερο από μία εβδομάδα ενώ, τις περισσότερες φορές, βελτιώνονται μέσα στο πρώτο τριήμερο. Οι ηλικιωμένοι ή οι ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς (ογκολογικοί, άτομα που λαμβάνουν κορτιζόνη κ.ά.) συνήθως χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να αναρρώσουν πλήρως.
Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω;
Συνήθως δεν χρειάζονται ειδικές εξετάσεις. Όταν υπάρχουν έντονα συμπτώματα, θα πρέπει να απευθυνθούμε στον ιατρό μας ο οποίος πιθανόν να μας συστήσει μια σειρά εξετάσεων για να εκτιμήσει τη σοβαρότητα της κατάστασης. Οι εξετάσεις αυτές μπορεί να είναι αιματολογικές, ούρων ή κοπράνων.
Πότε πρέπει να απευθυνθώ στον γαστρεντερολόγο;
Καλέστε τον γαστρεντερολόγο σας εάν διαπιστώσετε σημάδια έντονης αφυδάτωσης, επίμονες διάρροιες ή εμέτους που διαρκούν πάνω από 2 ημέρες, όταν δεν ανέχεστε τη λήψη υγρών για αρκετές ώρες, όταν υπάρχει αιματηρή διάρροια, ανυπόφορος πόνος στην κοιλιά ή όταν, μέσα στην ημέρα, δεν έχετε ούρα για πάνω από 6 ώρες.
Ποια είναι η θεραπεία;
Ο πιο σημαντικός στόχος της θεραπείας είναι να διατηρηθεί ο ασθενής ενυδατωμένος και, σε περίπτωση αφυδάτωσης, να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η απώλεια υγρών και ηλεκτρολυτών. Η θεραπεία αρχικά περιλαμβάνει τη λήψη αρκετών υγρών. Στις ήπιες ή μέτριες καταστάσεις, η ενυδάτωση μπορεί συνήθως να επιτευχθεί με τη χορήγηση ειδικών πόσιμων διαλυμάτων αλάτων και ζάχαρης.
Αντιεμετικά φάρμακα όπως π.χ. η μετοκλοπραμίδη μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να βοηθήσουν στον έλεγχο των συμπτωμάτων της ναυτίας και του εμέτου, αλλά μόνο αν υπάρχει ιατρική σύσταση. Αντιδιαρροϊκά φάρμακα συνήθως δεν συνιστώνται από τους ιατρούς ιδίως αν πρόκειται για ηλικιωμένους ασθενείς. Κάποιοι μάλιστα πιστεύουν ότι εάν ο ασθενής μπορεί να διατηρήσει ένα καλό επίπεδο ενυδάτωσης, δεν θα πρέπει να ξεκινήσει αντιδιαρροϊκή θεραπεία. Δεν έχει αποδειχθεί ότι η χορήγηση προβιοτικών βοηθά στη θεραπεία.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, όταν υπάρχει σημαντική αφυδάτωση και ο ασθενής δεν μπορεί να ανεχτεί τη λήψη υγρών από το στόμα, όταν συνυπάρχει υψηλός πυρετός ή όταν οι έμετοι επιμένουν, μπορεί να χρειαστεί εισαγωγή σε νοσοκομείο για τη χορήγηση ενδοφλεβίως υγρών και την προσεκτική παρακολούθηση του επιπέδου των ηλεκτρολυτών. Οι ιογενείς γαστρεντερίτιδες σπάνια απαιτούν αντιβιοτικά.
Υπάρχει κάποια ειδική δίαιτα;
Δεν υπάρχουν ειδικές διατροφικές συστάσεις που έχουν καθολική εφαρμογή στους ασθενείς με ιογενή γαστρεντερίτιδα. Άλλωστε, δεν έχουν όλοι την ίδια βαρύτητα νόσησης. Συχνά, στις ήπιες περιπτώσεις συνιστάται μια δίαιτα με ρύζι, μπανάνα, μήλα, τσάι, τοστ ή ένα φιλέτο κοτόπουλου καλά βρασμένο. Αρκετές μελέτες έχουν αποτύχει να αναδείξουν κάποια σημαντική διαφορά στην πορεία και την τελική έκβαση της νόσου συγκρίνοντας ειδικές με κανονικές δίαιτες. Το σίγουρο είναι ότι πρέπει να αποφεύγονται δίαιτες με πολλές φυτικές ίνες.
Μέτρα υγιεινής
Για να μειώσουμε την πιθανότητα νόσησης από οξεία ιογενή γαστρεντερίτιδα θα πρέπει να πλένουμε τα χέρια μας καλά με σαπούνι και ζεστό νερό πριν από το φαγητό και μετά τη χρήση της τουαλέτας. Επίσης, θα πρέπει να μην καταναλώνουμε ύποπτα τρόφιμα που δεν έχουν παρασκευαστεί και συντηρηθεί επαρκώς αλλά και κακώς διατηρημένα υγρά. Εάν έχουμε προσβληθεί από ιογενή γαστρεντερίτιδα συνιστάται να παραμείνουμε στο σπίτι μας έως ότου αυτή κάνει τον κύκλο της. Με την ανάπαυση επιταχύνουμε την ανάρρωση αλλά και εμποδίζουμε τη μετάδοση του ιού σε άλλους ανθρώπους, δεδομένου ότι οι ιοί αποβάλλονται στα κόπρανα και στους εμέτους των ασθενών. Οι ιοί μπορούν να επιβιώνουν σε επιφάνειες έως και 72 ώρες ενώ ακόμα και μικρή ποσότητα από αυτούς αρκεί για να μολυνθεί κάποιος που βρίσκεται στον ίδιο χώρο.
Ο κίνδυνος μετάδοσης μιας ιογενούς γαστρεντερίτιδας είναι μεγαλύτερος σε χώρους όπου συγχρωτίζονται πολλά άτομα ή/και δεν τηρούνται κατάλληλες συνθήκες υγιεινής κατά την προετοιμασία και την κατανάλωση τροφίμων. Παραδείγματα τέτοιων χώρων μπορεί είναι παιδικοί σταθμοί, κατασκηνώσεις, σχολεία, στρατόπεδα, μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων, μονάδες υγείας, κρουαζιερόπλοια κ.λπ. Σε αυτούς τους χώρους απαιτείται αυξημένη επαγρύπνηση από τους υπεύθυνους.
Τα άτομα που νοσούν από ιογενή γαστρεντερίτιδα τόσο κατά τη διάρκεια των συμπτωμάτων όσο και για το επόμενο 48ωρο πρέπει να περιορίσουν την άμεση επαφή με τους οικείους τους και να μη συμμετέχουν στην προετοιμασία του φαγητού ή στην παροχή φροντίδας υγείας άλλων ατόμων. Τα ασθενή παιδιά ή μαθητές να απέχουν από παιδικούς σταθμούς και σχολεία ή χώρους αθλητικών δραστηριοτήτων (π.χ. πισίνα), όπως και ασθενείς εργαζόμενοι σε αυτούς τους χώρους. Επίσης, ασθενείς εργαζόμενοι σε χώρους διαχείρισης τροφίμων σε νοσοκομεία, γηροκομεία ή άλλα ιδρύματα, όπου φιλοξενούνται άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς πληθυσμιακές ομάδες πρέπει να απέχουν της εργασίας τους.
Εμβόλιο
Στο ισχύον εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμών παιδιών υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο έναντι του ροταϊού, που, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, προκαλεί ιογενή γαστρεντερίτιδα κυρίως σε βρέφη και μικρά παιδιά.
