Η οστεοαρθρίτιδα είναι μια εκφυλιστική ασθένεια των αρθρώσεων από την οποία υποφέρουν εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως και βρίσκεται μεταξύ των πιο συχνών χρόνιων νόσων.
Πρόκειται για φθορά των αρθρικών επιφανειών των οστών που εξελίσσεται με την πάροδο του χρόνου και μπορεί να είναι είτε ιδιοπαθής είτε να οφείλεται σε κάποια άλλη παθολογική κατάσταση. Προκαλεί οίδημα (πρήξιμο), απώλεια χόνδρου, δυσκαμψία και πόνο, που οδηγούν σε μείωση της σωματικής δραστηριότητας και τάση προς ακινησία, με συνέπειες αυξανόμενης βαρύτητας στην ποιότητα ζωής και, κατά περιπτώσεις, στο καρδιαγγειακό σύστημα των πασχόντων ατόμων. Η οστεοαρθρίτιδα αφορά όλες τις αρθρώσεις και είναι αυτονόητο ότι όσο πιο μεγάλη η άρθρωση τόσο μεγαλύτερης σημασίας για την καθημερινότητα των πασχόντων είναι οι συνέπειες της νόσου. Το ισχίο είναι η δεύτερη μεγαλύτερη και το γόνατο είναι η μεγαλύτερη άρθρωση στο σώμα μας, ενώ είναι και οι δύο αρθρώσεις στις οποίες συμμετέχει το μηριαίο οστό (το ισχίο στην ένωσή του με τον κορμό, το γόνατο στην ένωσή του με την κνήμη) και, δυστυχώς, προσβάλλονται πολύ συχνά από οστεοαρθρίτιδα, γι’ αυτό και η επιστημονική κοινότητα και η έρευνα για νέες θεραπείες επικεντρώνονται ως επί το πλείστον σε αυτές.
Πώς λειτουργεί φυσιολογικά η άρθρωση του ισχίου και πώς προκαλείται η οστεοαρθρίτιδα
Η άρθρωση του ισχίου, που «ενώνει» το πάνω (κορμός) με το κάτω μέρος (άκρα) του σώματος, αποτελείται από την κεφαλή (σφαίρα) που βρίσκεται στο μηριαίο οστό και αρθρώνεται με την κοτύλη (υποδοχή) που βρίσκεται στη λεκάνη. Η άρθρωση «μεταφέρει» το βάρος του σώματος στα κάτω άκρα και εξασφαλίζει την κίνηση των σκελών κατά τη βάδιση. Οι επιφάνειες της κεφαλής και της κοτύλης που έρχονται σε επαφή (αρθρικές επιφάνειες) είναι εφοδιασμένες με τον αρθρικό χόνδρο (υαλοειδής χόνδρος), που, όπως λέει και το όνομά του, είναι λείος σαν γυαλί, προκειμένου να «γλιστράει» η μία επιφάνεια πάνω στην άλλη με όσο δυνατόν λιγότερη αντίσταση (τριβή). Η άρθρωση περιβάλλεται από μια μεμβράνη η οποία παράγει το αρθρικό υγρό, που βοηθάει στη θρέψη του χόνδρου και τον κρατάει λείο. Η εξωτερική στοιβάδα(στρώμα) της μεμβράνης βοηθάει στη στήριξη της άρθρωσης και ονομάζεται αρθρικός θύλακος. Οι μύες της περιοχής συνδέονται με την άρθρωση μέσω ισχυρών συνδετικών στοιχείων, των τενόντων, που αφενός μεταφέρουν την κίνησή τους (ο μυς «τραβάει» τον τένοντα. ο τένοντας «τραβάει» το οστό και η άρθρωση κινείται) και αφετέρου στηρίζουν την άρθρωση.
Η οποιασδήποτε αιτιολογίας καταστροφή του αρθρικού χόνδρου στις αρθρικές επιφάνειες αρχικά προκαλεί την αύξηση της τριβής μεταξύ των δύο επιφανειών και στη συνέχεια το σχηματισμό μικροκαταγμάτων. Οι βλάβες αυτές γίνονται η αιτία για μια σειρά από άλλες βλάβες στην άρθρωση και τις γειτονικές περιοχές της (η αρθρική μεμβράνη παράγει περισσότερο υγρό, ο θύλακος και οι σύνδεσμοι παχύνονται, οι μύες ατροφούν και αδυνατίζουν, σε βαρύτερες περιπτώσεις τα οστά μετακινούνται από τη φυσιολογική τους θέση) με αποτέλεσμα τα συμπτώματα που περιγράφηκαν παραπάνω: πόνος στην άρθρωση (συνήθως στο ριζομήριο με αντανάκλαση μέχρι το γόνατο) και δυσκαμψία. Ο πόνος εμφανίζεται κυρίως μετά από περιόδους έντονης σωματικής δραστηριότητας και σταδιακά γίνεται όλο και πιο συχνός, εμφανιζόμενος ακόμα και στην ηρεμία. Όταν αρχίσει να εμφανίζεται νύχτα και να είναι τόσο έντονος ώστε να ξυπνά ο ασθενής από τον ύπνο, τότε πρόκειται για προχωρημένη οστεοαρθρίτιδα. Η δυσκαμψία αρχικά εμφανίζεται μετά από πολύωρη ανάπαυση, αλλά προοδευτικά αυξάνεται δυσκολεύοντας πολλές φορές τον ασθενή ακόμα και να φορέσει τις κάλτσες ή τα παπούτσια του. Σε τελικά στάδια της οστεοαρθρίτιδας ο ασθενής μπορεί να δυσκολεύεται να περπατήσει ή να κουτσαίνει.
Πώς λειτουργεί φυσιολογικά η άρθρωση του γόνατου και πώς προκαλείται η οστεοαρθρίτιδα
Το γόνατο, εκτός του ότι είναι η μεγαλύτερη άρθρωση στο σώμα μας, είναι επίσης μία από τις πιο σύνθετες γιατί είναι επιφορτισμένο με πολλά: πρέπει να είναι τόσο ισχυρό ώστε να υποστηρίζει το βάρος μας και να μπορεί να «ασφαλίσει» για να μπορούμε να στεκόμαστε όρθιοι, πρέπει να λειτουργεί τρόπον τινά σαν «μεντεσές» για να μπορούμε να βαδίζουμε και πρέπει να αντέχει μεγάλα φορτία όπως συμβαίνει όταν τρέχουμε ή όταν αθλούμαστε.
Η άρθρωση του γόνατος σχηματίζεται εκεί όπου το μηριαίο οστό συναντιέται με την κνήμη. Συγκροτείται από τα ίδια στοιχεία που περιγράφηκαν και για το ισχίο (αρθρικό χόνδρο λείο σαν γυαλί, αρθρικές επιφάνειες, μεμβράνη, αρθρικό υγρό, αρθρικό θύλακο), αλλά έχει επιπλέον τους μηνίσκους, κομμάτια «χόνδρου» που, μεταξύ άλλων απορροφούν τους κραδασμούς, λειτουργώντας σαν φυσικό αμορτισέρ. Μάλιστα, συχνά η ρήξη μηνίσκου (ένας τραυματισμός συχνός στους αθλητές) και αρκετές φορές η ολική αφαίρεση μηνίσκου γίνονται αιτία οστεοαρθρίτιδας στο γόνατο.
Ο μηχανισμός της οστεοαρθρίτιδας του γόνατου είναι όμοιος με αυτόν της οστεοαρθρίτιδας του ισχίου, αλλά η πρώτη απαντά περισσότερο στις γυναίκες (δυο φορές πιο συχνά απ’ ό,τι στους άντρες). Είναι συχνότερη στα παχύσαρκα άτομα και πιθανόν έχει ταχύτερη εξέλιξη. Επίσης, η συστηματική υποβολή της άρθρωσης του γόνατου σε μεγάλα φορτία όπως π.χ. το καθημερινό τρέξιμο μπορεί να οδηγήσει σε οστεοαρθρίτιδα (είτε σε βάθος χρόνου είτε λόγω τραυματισμού).
Θεραπεία
Υπάρχουν πολλές θεραπείες (ανάπαυση, γυμναστική, ψυχρά/θερμά επιθέματα, ενδαρθρικές ενέσεις, φάρμακα, αρθροσκόπηση, φυσικοθεραπεία) για την οστεοαρθρίτιδα του ισχίου και του γόνατος, που βοηθούν στην ανακούφιση από τον πόνο, στη μείωση της δυσκαμψίας και επιβραδύνουν την εξέλιξη της νόσου. Επίσης σε κάθε περίπτωση βοηθούν η απώλεια βάρους και οι ειδικές ασκήσεις (γλουτιαίων μυών και τετρακέφαλου μυός), ακόμα και η διατροφή με πολλά φρούτα και λαχανικά και λιγότερες τροφές υψηλής θερμιδικής αξίας. Ωστόσο, η τελική και με μόνιμα αποτελέσματα θεραπεία και στις δύο περιπτώσεις είναι η ολική αρθροπλαστική, η αντικατάσταση δηλαδή της πάσχουσας άρθρωσης με μεταλλική πρόθεση.
Με την κλασική όμως μέθοδο, η ολική αρθροπλαστική ισχίου ή/και γόνατος, ακόμα και με τα νέα και πολύ πιο ανθεκτικά βιοϋλικά, είναι μια επέμβαση με καλά αποτελέσματα αλλά μεγάλη σε διάρκεια, σε τομές, σε παραμονή στο νοσοκομείο και οδηγεί σε μακρά απόσυρση από μια ποιοτική καθημερινότητα. Με στόχο την αλλαγή αυτών των δεδομένων, τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές όπως η ρομποτικά υποβοηθούμενη αρθροπλαστική γόνατος ή/και ισχίου με το πρωτοποριακό σύστημα Mako, τεχνικές με πλοήγηση , navigation και πολλές άλλες, που άλλαξαν παντελώς το τοπίο στο πεδίο της ολικής αρθροπλαστικής του ισχίου και του γόνατος.
Έτσι σήμερα, σε θεραπευτήρια όπως το Metropolitan Hospital, όπου εφαρμόζονται όλες οι παραπάνω σύγχρονες τεχνικές, οι ασθενείς που υποβάλλονται σε ολική αρθροπλαστική ισχίου και ολική αρθροπλαστική γόνατος πονάνε λιγότερο, έχουν πολύ μικρότερες τομές, νοσηλεύονται λιγότερο, αναρρώνουν πιο γρήγορα και συνήθως επιστρέφουν στις καθημερινές δραστηριότητές τους μέσα σε 3-6 εβδομάδες.
