Οι αρρυθμίες αποτελούν ένα σημαντικό κλινικό πρόβλημα για τον ασθενή, συχνά με έντονη συμπτωματολογία και δυσμενή πρόγνωση. Συνιστούν διαταραχές του φυσιολογικού καρδιακού ρυθμού, ο οποίος ορίζεται από ένα εξειδικευμένο κέντρο στο εσωτερικό της καρδιάς, τον φλεβόκομβο.
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, η καρδιά μας που αποτελείται από τέσσερις κοιλότητες, δύο κόλπους (δεξιό και αριστερό) στο άνω τμήμα και δύο κοιλίες (δεξιά και αριστερά) στο κάτω τμήμα της, λειτουργεί με ηλεκτρικό ρεύμα που παράγεται από τον φλεβόκομβο που βρίσκεται στον δεξιό κόλπο και μεταφέρεται μέσω ειδικού αγωγού (κολποκοιλιακός κόμβος, δεμάτιο του His, δεξιό και αριστερό σκέλος, ίνες Purkinje σε όλα τα σημεία της.
Οποιαδήποτε παρεμβολή στην παραγωγή και στην διανομή του ηλεκτρικού ρεύματος μπορεί να προκαλέσει αρρυθμίες, που παρουσιάζονται στον ασθενή είτε με ένα απλό αίσθημα παλμών, «φτερούγισμα στο στήθος» είτε ακόμη και με ένα επεισόδιο απώλειας συνείδησης που μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στον θάνατο. Σε αδρές γραμμές, οι αρρυθμίες ταξινομούνται σε βραδυκαρδίες και ταχυκαρδίες.
Ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς
Τύποι Βραδυκαρδιών
- Νόσος φλεβόκομβου: δυσκολία παραγωγής του ηλεκτρικού ρεύματος
- Νόσος κολποκοιλιακού αποκλεισμού: δυσκολία στην διανομή του ηλεκτρικού ρεύματος σε οποιοδήποτε σημείο του ειδικού αγωγού
- Σύνδρομο ταχυ-βράδυ: εναλλαγές περιόδων με ταχεία και βραδεία καρδιακή συχνότητα
Τύποι Ταχυκαρδιών: διακρίνονται ανάλογα με το σημείο προέλευσης σε υπερκοιλιακές και σε κοιλιακές ταχυκαρδίες.
A. Υπερκοιλιακές ταχυκαρδίες
Κολπική μαρμαρυγή, Κολπικός πτερυγισμός, Κολποκοιλιακή ταχυκαρδία επανεισόδου μέσω παραπληρωματικού δεματίου στον κολποκοιλιακό κόμβο
Κολπική μαρμαρυγή: η πιο συχνή αρρυθμία των ενηλίκων με αύξηση της συχνότητας εμφάνισης όσο η ηλικία ανεβαίνει. Πρόκειται για χαοτικό, γρήγορο ρυθμό, που ξεκινά συνήθως από τον αριστερό κόλπο και συγκεκριμένα τα στόμια των πνευμονικών φλεβών. Ανάλογα με τη χρονική διάρκεια εμφάνισης ταξινομείται σε: παροξυσμική, εμμένουσα και μόνιμη κολπική μαρμαρυγή. Συνοδεύεται από αυξημένο αριθμό αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων, καρδιακής ανεπάρκειας, καρδιακής θνητότητας και κακής ποιότητας ζωής.
Κολπικός πτερυγισμός: παρόμοια αρρυθμία με την κολπική μαρμαρυγή με την διαφορά ότι συχνά υπάρχει ρυθμικότητα. Σε ένα ποσοστό 30% συνυπάρχουν με την κολπική μαρμαρυγή στον ίδιο ασθενή.
Κολποκοιλιακή ταχυκαρδία με επανείσοδο στον κολποκοιλιακό κόμβο, Κολπική ταχυκαρδία
Ταχυκαρδία επανεισόδου: προκαλείται από κύκλωμα επανεισόδου που εντοπίζεται στα όρια κόλπων και κοιλιών. Προκαλείται από έναν δεύτερο αγωγό ρεύματος (παραπληρωματικό δεμάτιο) που όταν συνδυάζεται με τον φυσιολογικό αγωγό δημιουργεί ένα κλειστό κύκλωμα αγωγής οδηγώντας την καρδιά να πηγαίνει πολύ γρήγορα και ρυθμικά. Στην συντριπτική τους πλειοψηφία δεν είναι απειλητικές για την ζωή του ασθενούς, όμως επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την καθημερινότητά του.
B. Κοιλιακές ταχυκαρδίες
Προέρχονται από τις κοιλίες και αποτελούν τον πιο ανησυχητικό τύπο ταχυκαρδίας καθώς μπορούν να είναι απειλητικές για τη ζωή του ασθενούς ειδικά όταν συνδυάζονται με υποκείμενο καρδιακό νόσημα.
Συχνά αίτια των παραπάνω αρρυθμιολογικών παθήσεων αποτελούν:
- η ασβέστωση του ερεθισματαγωγού συστήματος λόγω προχωρημένης ηλικίας,
- η στεφανιαία νόσος,
- οι δομικές παθήσεις της καρδιάς,
- οι ηλεκτρολυτικές διαταραχές,
- η φαρμακευτική αγωγή
Συμπτώματα: αίσθημα φτερουγίσματος στο στήθος που μπορεί να συνοδεύεται από πόνο, ζάλη, λιποθυμία, δυσκολία στην ανάσα, εύκολη κόπωση, αδυναμία.
Διάγνωση Καρδιακών Αρρυθμιών
Ηλεκτροκαρδιογράφημα 12 απαγωγών: αποτυπώνει τον ρυθμό και το πόσο γρήγορα ή αργά πηγαίνει η καρδιά μας.
Φορητή συσκευή καταγραφής ρυθμού (Holter ρυθμού): χρησιμοποιείται σε περίπτωση που το ηλεκτροκαρδιογράφημα παρουσιάζεται φυσιολογικό και η υποψία για παθολογικό ρυθμό παραμένει.
>Εμφυτεύσιμη συσκευή καταγραφής ρυθμού
Εμφυτεύσιμη συσκευή καταγραφής ρυθμού: χρησιμοποιείται όταν η εμφάνιση της αρρυθμίας γίνεται σε μεγάλα χρονικά διαστήματα μεγαλύτερα του ενός μήνα. Πρόκειται για μία πολύ μικρή συσκευή σε μέγεθος με όγκο 1,2 cc, η οποία εμφυτεύεται σε ελάχιστο χρόνο (1-2 λεπτά), αριστερά στο στέρνο και δεν απαιτείται νοσηλεία του ασθενούς.
Δοκιμασία κόπωσης: βοηθάει στην ανίχνευση αρρυθμιών ειδικά όταν αυτές εμφανίζονται στην προσπάθεια.
Triplex καρδιάς: προσφέρει πληροφορίες όσον αφορά την λειτουργία των βαλβίδων αλλά και το πόσο καλά λειτουργία ως αντλία η καρδιά.
Δοκιμασία ανάκλισης: σε ασθενείς με λιποθυμικό επεισόδιο όταν τίθεται η υποψία για κακοήθη παρασυμπαθητικοτονία.
MRΙ καρδιάς: παρέχει περαιτέρω πληροφορίες όσον αφορά τη λειτουργικότητα και τη δομική σύσταση της καρδιάς.
Ηλεκτροφυσιολογική μελέτη: είναι μια επεμβατική εξέταση που πραγματοποιείται μέσω καλώδίων που τοποθετούνται στο εσωτερικό της καρδιάς από την μηριαία φλέβα του ποδιού και ενδείκνυται όταν οι προαναφερόμενες εξετάσεις δεν έχουν οδηγήσει στην διάγνωση της αρρυθμίας.
Στεφανιογραφία: πραγματοποιείται σε περίπτωση που υπάρχει ισχυρή υποψία στεφανιαίας νόσου από τις εξετάσεις που έχουν προηγηθεί ή από την συμπτωματολογία του ασθενούς.
Τρόποι αντιμετώπισης Βραδυκαρδιών: Συχνά η βραδυκαρδία είναι αποτέλεσμα κάποιας φαρμακευτικής αγωγής για κάποια άλλη αιτία ή αποτέλεσμα κάποιας άλλης πάθησης (π.χ. υποθυρεοειδισμός). Σε αυτές τις περιπτώσεις η τροποποίηση της φαρμακευτικής αγωγής ή η θεραπεία του υποθυρεοειδισμού διορθώνει το πρόβλημα. Σε αντίθετη περίπτωση η μόνιμη εμφύτευση βηματοδότη, μιας γεννήτριας ρεύματος και κατ’ επέκταση παλμών αποκαθιστά το πρόβλημα της βραδυκαρδίας και εξασφαλίζει έναν ικανό αριθμό σφύξεων ανά λεπτό (συνήθως πάνω από 60) ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες του ανθρώπινου οργανισμού.
Είδη βηματοδοτών
Είδη βηματοδοτών:
Διαφλέβιος βηματοδότης: αποτελείται από την γεννήτρια που εμφυτεύεται κάτω από το δέρμα, 2 περίπου cm κάτω από την κλείδα, συνδεόμενη με καλώδια (1 ή 2 ανάλογα με τον υποκείμενο ρυθμό του ασθενούς) τα οποία μέσα από το φλεβικό σύστημα καταλήγουν στο εσωτερικό της καρδιάς και αποτελεί την πιο αποτελεσματική και ασφαλή θεραπεία εδώ και δεκαετίες για τους ασθενείς με βραδυκαρδία.
Αμφικοιλιακός βηματοδότης
Αμφικοιλιακός βηματοδότης: η βασική διαφορά με τον κλασικό διαφλέβιο βηματοδότη είναι η παρουσία ενός 3ου καλωδίου. Το επιπλέον καλώδιο χρησιμεύει στον καλύτερο συγχρονισμό των τοιχωμάτων της καρδιάς με σκοπό την πιο αποτελεσματική λειτουργία της. Ενδείκνυται σε ασθενείς με μετρίου ή σοβαρού βαθμού καρδιακή ανεπάρκεια.
Βηματοδότης χωρίς καλώδια
Βηματοδότης χωρίς καλώδια: πρόκειται για την τελευταία τεχνολογική εξέλιξη η οποία συνδυάζει γεννήτρια και καλώδια σε μία πολύ μικρού μεγέθους συσκευή(μικρότερη από 1cc). Η συγκεκριμένη συσκευή ενσωματωμένη σε έναν καθετήρα προωθείται διαδερμικά μέσα από την μηριαία φλέβα του ποδιού και εμφυτεύεται στο εσωτερικό της καρδιάς. Αποτελεί μια ιδιαίτερα αποτελεσματική, ασφαλή μέθοδο, φιλική και διακριτική για τον ασθενή καθώς δεν υπάρχει ουλή στην υποκλείδια περιοχή ενώ ο βηματοδότης δεν είναι εξωτερικά ορατός.
Τρόποι αντιμετώπισης ταχυκαρδιών
Αντιαρρυθμικά φάρμακα: πρόκειται για φαρμακευτικούς παράγοντες που επιδρούν σε μικροκυτταρικό επίπεδο στο καρδιακό κύτταρο και μειώνουν ή αποτρέπουν την εμφάνιση των ταχυκαρδιών. Η αποτελεσματικότητα τους διαφέρει ανάλογα με τον τύπο ταχυκαρδίας ενώ σε συγκεκριμένες περιπτώσεις προκαλούν σημαντικές ανεπιθύμητες παρενέργειες.
Επεμβατική θεραπεία κατάλυσης (ablation): αποτελεί τη θεραπεία επιλογής στους περισσότερους τύπους ταχυκαρδιών. Υπερέχει σημαντικά στην αποτελεσματικότητα σε σχέση με την φαρμακευτική αγωγή καθώς πρόκειται για μόνιμη θεραπεία σε αρκετούς από τους προαναφερθέντες τύπους ταχυκαρδιών, ενώ την τελευταία δεκαετία οι τεχνολογικές εξελίξεις την καθιστούν ιδιαίτερα ασφαλή. Πραγματοποιείται διαδερμικά από τις μηριαίες φλέβες ή αρτηρίες κατά αντίστοιχο τρόπο με την ηλεκτροφυσιολογική μελέτη. Η διαφορά είναι ότι ο καθετήρας κατάλυσης απελευθερώνει θερμική ενέργεια στο εσωτερικό τοίχωμα της καρδιάς και προκαλεί ελεγχόμενη καταστροφή του ιστού.
Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής με τη μέθοδο Pulsed Field Ablation
Ειδικότερα στην κολπική μαρμαρυγή πέρα από τις καθιερωμένες τεχνικές κατάλυσης με τρισδιάστατη χαρτογράφηση και ραδιουψίσυχνο ρεύμα ή κρυοπηξία με μπαλόνι, τα τελευταία χρόνια μια νέα πηγή ενέργειας , η παλμική κατάλυση πεδίου (Pulsed Field Ablation) χρησιμοποιείται με ιδιαίτερη ασφάλεια, αποτελεσματικότητα αλλά και με μικρότερο χρόνο επέμβασης. Το μεγάλο πλεονέκτημα της μεθόδου βασίζεται στην ιδιότητα να καταστρέφει αποκλειστικά τα παθολογικά μυοκαρδιακά κύτταρα και να αφήνει άθικτους τους παρακείμενους ιστούς.
Κατάλυση κολπικής μαρμαρυγής με τη μέθοδο κρυοπηξίας με μπαλόνι
Εμφυτεύσιμοι διαφλέβιοι απινιδωτές: αποτελούν την αιχμή του δόρατους σε ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια, επιρρεπείς σε κοιλιακές ταχυκαρδίες. Ουσιαστικά πρόκειται για συσκευές βηματοδότησης που επιπλέον μπορούν να απελευθερώνουν συσσωρευμένη ηλεκτρική ενέργεια στο εσωτερικό της καρδιάς (απινίδωση), διακόπτωντας την κοιλιακή ταχυκαρδία και αποκαθιστώντας τον φυσιολογικό ρυθμό. Η χρησιμοποίηση των απινιδωτών άλλαξε δραματικά προς το καλύτερο την επιβίωση των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια.
Υποδόριος απινιδωτής
Σημαντική συνεισφορά για τους ασθενείς με κοιλιακές ταχυκαρδίες αποτελούν και οι υποδόριοι απινιδωτές, οι οποίοι προσφέρουν το πλεονέκτημα της αποφυγής χρήσης του φλεβικού δικτύου για την εμφύτευση του απινιδωτικού καλωδίου.
Στα πλαίσια αυτά, το Τμήμα Ηλεκτροφυσιολογίας και Βηματοδότησης του Metropolitan Hospital ενσωματώνοντας όλες τις σύγχρονες μεθόδους και τεχνικές προσφέρει ιατρικές υπηρεσίες στο υψηλότερο επίπεδο βασιζόμενο σε τρεις άξονες: την έγκαιρη διάγνωση, την κατάλληλη θεραπεία καθώς και την συστηματική παρακολούθηση των ασθενών με αρρυθμίες. Με το εξειδικευμένο προσωπικό που διαθέτει, πραγματοποιεί ετησίως μεγάλο αριθμό επεμβάσεων κατάλυσης σε κάθε τύπο ταχυκαρδιών με ιδιαίτερη επιτυχία και ασφάλεια ενώ παράλληλα αποτελεί ένα αναγνωρισμένο κέντρο εμφύτευσης βηματοδοτών, απινιδωτών καθώς και αμφικοιλιακών συστημάτων καρδιακού επανασυγχρονισμού.