Όγκοι Εγκεφάλου

Η Ακτινοθεραπεία Διαμορφούμενης Έντασης (Intensity Modulated Radiotherapy – IMRT) είναι ένας προηγμένος τύπος ακτινοβολίας υψηλής ακρίβειας και στόχευσης ακτινοβολίας η οποία αποτελεί την επόμενη γενιά της τρισδιάστατης σύμμορφης ακτινοθεραπείας (3D-CRT) που χρησιμοποιείται στα περισσότερα ακτινοθεραπευτικά κέντρα στην Ελλάδα.

Η IMRT, όπως φαίνεται στην εικόνα 4, βελτιώνει περαιτέρω τη δυνατότητα προσαρμογής των υψηλών δόσεων της ακτινοβολίας στο σχήμα του όγκου και με αυτόν τον τρόπο επιτρέπει την ελάττωση της δόσης που λαμβάνουν οι φυσιολογικοί ιστοί.

Η IMRT επιτρέπει στους ακτινοθεραπευτές ογκολόγους να χορηγήσουν επαρκείς δόσεις σε όγκους που βρίσκονται πολύ κοντά σε κρίσιμες δομές του κεντρικού νευρικού συστήματος, όπως τα οπτικά νεύρα και το χίασμα, το στέλεχος κ.α. Χωρίς την IMRT αυτοί οι όγκοι δεν θα μπορούσαν να λάβουν την απαραίτητη δόση ακτινοβολίας, μειώνοντας έτσι την πιθανότητα ίασης του/της ασθενούς.

Επίσης η IMRT, και ιδιαίτερα η πιο σύγχρονη μορφή της που είναι η περιστροφική ογκομετρική IMRT (Volumetric Modulated Arc Therapy), επιτυγχάνει πολύ καλύτερες κατανομές της δόσης σε απαιτητικά πλάνα θεραπείας, όπως η ακτινοβόληση του νευράξονα , ενώ επιτρέπει την ελάττωση των παρενεργειών (π.χ. διαταραχές μνήμης) από την ακτινοβόληση του εγκεφάλου ασθενών με εγκεφαλικές μεταστάσεις, προστατεύοντας την περιοχή του ιππόκαμπου. Επίσης, είναι δυνατή η ακτινοβόληση των απεικονιστικά εμφανών εγκεφαλικών μεταστάσεων με μεγαλύτερη δόση (περισσότερες πιθανότητες ελέγχου της νόσου) και του υπόλοιπου εγκέφαλου με μικρότερη προφυλακτική δόση (λιγότερες παρενέργειες). Στο τμήμα μας χρησιμοποιούμε την τελευταία τεχνολογία της Varian για τοξοειδή IMRT με την ονομασία RapidArc.

Η Ακτινοθεραπεία υπό Απεικονιστική Καθοδήγηση (Image Guided Radiotherapy – IGRT) είναι μια τεχνική με την οποία πραγματοποιείται απεικόνιση του ασθενή στη θέση θεραπείας πριν από την εκάστοτε συνεδρία ακτινοθεραπείας. Η απεικόνιση μπορεί να είναι δυσδιάστατη (ExacTrack, Brainlab®, Εικόνα 7) ή τρισδιάστατη (αξονική τομογραφία - Cone Beam CT, Εικόνα 8) και έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό η ακρίβεια της ακτινοθεραπείας και να ελαττώνεται η πιθανότητα σφάλματος κατά την τοποθέτηση του ασθενούς.

H IGRT αυξάνει την ακρίβεια της ακτινοθεραπείας ελαττώνοντας την πιθανότητα να υποδοσιαστεί ο όγκος ή να υπερδοσιαστούν οι φυσιολογικοί ιστοί. Επίσης, δίνει τη δυνατότητα να μειωθούν τα απαραίτητα περιθώρια που βάζουμε γύρω από τον όγκο προκειμένου να αντισταθμιστούν οι αβεβαιότητες της θεραπείας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μπορούμε να μικρύνουμε το μέγεθος των πεδίων ακτινοβολίας και κατά συνέπεια να ακτινοβολούμε λιγότερους φυσιολογικούς ιστούς και να έχουμε λιγότερες παρενέργειες.

Τέλος, η μεγάλη ακρίβεια και τα μικρότερα περιθώρια ασφαλείας μας δίνουν τη δυνατότητα να χορηγούμε, όταν χρειάζεται, μεγάλες ημερήσιες δόσεις ακτινοβολίας χωρίς να αυξάνεται ο κίνδυνος για εμφάνιση τοξικότητας. Οι μεγάλες ημερήσιες δόσεις είναι το χαρακτηριστικό σύγχρονων ακτινοθεραπευτικών τεχνικών όπως η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική (SRS - Stereotactic Radiosurgery).

Η Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική (SRS) είναι μια μη επεμβατική τεχνική ακτινοθεραπείας που στοχεύει στη θεραπεία όγκων και λειτουργικών βλαβών του εγκεφάλου.

Η SRS έχει τρία βασικά χαρακτηριστικά:

• Πολύ μεγάλη ακρίβεια (1 έως 2 χιλιοστά).
• Πολύ μεγάλη συμμορφία με απότομη πτώση της δόσης στην περιφέρεια του όγκου-στόχου με αποτέλεσμα την ελάχιστη δυνατή ακτινοβόληση των γειτονικών φυσιολογικών ιστών
• Χορήγηση πολύ μεγάλης ημερήσιας δόσης ακτινοβολίας. Η ακτινοθεραπεία ολοκληρώνεται σε 1 έως 5 συνεδρίες, αν και υπάρχει η δυνατότητα να πραγματοποιηθούν περισσότερες συνεδρίες, π.χ. σε όγκους με μεγάλο μέγεθος ή σε περιπτώσεις επανακτινοβόλησης (Fractionated Stereotactic Radiotherapy - FSRΤ)

Η Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία είναι μια σημαντική εναλλακτική του επεμβατικού χειρουργείου, ιδιαίτερα σε ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση ή σε περιπτώσεις μη χειρουργήσιμων όγκων και ενδοκρανιακών ανωμαλιών.

Οι κυριότερες ενδείξεις της Στερεοτακτικής Ακτινοθεραπείας είναι:

1. Καλοήθεις και κακοήθεις όγκοι εγκεφάλου:

• Πρωτοπαθείς κακοήθεις όγκοι εγκεφάλου (<4 εκ.) – για τη χορήγηση δόσης ενίσχυσης (boost) ή θεραπείας διάσωσης σε υποτροπή (αστροκύττωμα, γλοίωμα, πολύμορφο γλοιοβλάστωμα, ολιγοδενδρογλοίωμα)
• Εγκεφαλικές μεταστάσεις
• Ακουστικό νευρίνωμα
• Μηνιγγίωμα
• Αδένωμα υπόφυσης (υποτροπή ή υπολειμματικό)
• Οφθαλμικοί όγκοι
• Όγκοι της βάσης του κρανίου
• Αιμαγγειώματα
• Κρανιοφαρυγγιώματα

2. Αγγειακές ανωμαλίες:

• Αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες

3. Λειτουργικές ανωμαλίες:

• Νευραλγία τριδύμου
• Επιληψία
• Νόσος του Parkinson

Δυνατότητα σύντηξης (fusion) των εικόνων της αξονικής τομογραφίας σχεδιασμού με εικόνες μαγνητικής τομογραφίας (MRI), μαγνητικής φασματοσκοπίας και δυναμικής αιμάτωσης (MRI Spectroscopy & Perfusion): Με αυτόν τον τρόπο ο ακτινοθεραπευτής ογκολόγος έχει τη δυνατότητα να σχεδιάσει με μεγάλη ακρίβεια όγκο, αλλά και φυσιολογικά όργανα που διακρίνονται καλύτερα στην MRI, όπως το οπτικό χίασμα, η οπτική ταινία, το στέλεχος κ.α. Επίσης, η μαγνητική φασματοσκοπία επιτρέπει τον καλύτερο εντοπισμό υποτροπών σε προακτινοβολημένες ή χειρουργημένες περιοχές του εγκεφάλου. Τέλος η ψηφιακή ή/και η μαγνητική αγγειογραφία είναι απαραίτητες για το σχεδιασμό αγγειακών ανωμαλιών του ΚΝΣ όπως για παράδειγμα οι αρτηριοφλεβώδεις δυσπλασίες (AVM).