Παράλυση προσώπου. Είναι μια σχετικά σπάνια αλλά δυσβάσταχτη πάθηση, με λειτουργικές, ψυχικές, συναισθηματικές και κοινωνικές επιπτώσεις στα πάσχοντα άτομα. Το πιο εμφανές σύμπτωμά της δεν είναι ίσως το πιο βαρύ οργανικά, είναι όμως το πιο ενοχλητικό. Καταργεί το χαμόγελο, τουλάχιστον για όσο υφίσταται. Γι’ αυτό και το πρώτο ζητούμενο είναι η όσο το δυνατόν πιο επιτυχής αποκατάστασή του. Σήμερα, αυτός ο στόχος μοιάζει να είναι πιο εφικτός, χάρη σε μια νέα μέθοδο.
Η παράλυση προσώπου είναι μια δυσβάσταχτη κατάσταση για τον ασθενή τόσο λειτουργικά όσο και συναισθηματικά.
Η επίπτωση της παράλυσης προσωπικού νεύρου τον περασμένο χρόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής ήταν 43,184, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται περί τις 1500 περιπτώσεις.
Η συχνότητα της πάρεσης του προσωπικού νεύρου είναι 7 - 20/1000 άτομα, το ποσοστό αντρών και γυναικών είναι ίδιο, υποτροπιάζει στο 7% των ασθενών, αφορά στη δεξιά πλευρά του προσώπου σε ποσοστό 63%, και ομάδες υψηλού κινδύνου είναι οι διαβητικοί και οι έγκυες γυναίκες.
Αντιμετώπιση της παράλυσης προσώπου
O στόχος της χειρουργικής αντιμετώπισης είναι η σημαντική λειτουργική και αισθητική βελτίωση που θα εξασφαλίσουν την κοινωνική και επαγγελματική επανένταξη του ασθενούς, με προτεραιότητες το κλείσιμο του βλεφάρου (για την προστασία του κερατοειδούς χιτώνα του οφθαλμού) και τη δυναμική αποκατάσταση του χαμόγελου του ασθενούς. Το τελευταίο έχει επίσης ευεργετική επίδραση στην ομιλία, στη διαχείριση της λήψης τροφής και τον έλεγχο των σάλιων από τον ασθενή.
Η χειρουργική αποκατάσταση της παράλυσης διαχωρίζεται σε πρώιμη (άμεση) και απώτερη (καθυστερημένη). Καθυστερημένη χαρακτηρίζεται όταν έχει μεσολαβήσει ένα διάστημα 2 ετών από την παράλυση, οπότε έχει επέλθει παράλυση της νευρομυϊκής σύναψης και, κατά συνέπεια, οριστική παράλυση του μιμικού μυός.
Η πρώιμη παράλυση
Στην πρώιμη παράλυση όταν είναι δεδομένα μόνιμη (ενδοκρανιακή βλάβη από ατύχημα ή χειρουργείο) έχει ένδειξη η άμεση επανανεύρωση των μιμικών μυών του προσώπου.
Αυτή επιτυγχάνεται με διάφορους συνδυασμούς νευρικών μεταφορών (nerve transfers). Στην καθ’ ημάς πρακτική χρησιμοποιείται το μασητήριο νεύρο (masseter nerve) σε συνδυασμό με κλάδο του ετερόπλευρου υγιούς προσωπικού νεύρου (cross face nerve graft).
Η χρόνια παράλυση
Στη χρόνια παράλυση, η καθυστερημένη αποκατάσταση περιλαμβάνει συνήθως τη μεταφορά λειτουργικών μυών που θα αποκαταστήσουν τους μόνιμα παραλυμένους μυς του προσώπου, σε 2 ή περισσότερα χειρουργικά στάδια. Παραδοσιακά, για τη νεύρωση του προς μεταφορά μυός, χρησιμοποιείται σε ένα πρώτο στάδιο το αντίπλευρο υγιές προσωπικό νεύρο, για το οποίο χρησιμοποιείται νευρικό μόσχευμα, συνήθως το γαστροκνήμιο, ώστε να αναγεννηθεί έως την παράλυτη πλευρά του προσώπου. Στο δεύτερο στάδιο, μετά την παρέλευση 6 - 9 μηνών, διάστημα ικανό για τη νευρική αναγέννηση, γίνεται η μικροχειρουργική μεταμόσχευση του μυός του οποίου η δυναμική κίνηση θα εξασφαλιστεί από τη συρραφή του νεύρου του με το αναγεννημένο νευρικό μόσχευμα.
Πλεονέκτημα της μεθόδου είναι η επίτευξη αρκετά συγχρονισμένου χαμόγελου με την αντίπλευρη υγιή πλευρά, που, όμως, κάποιες φορές δεν είναι αρκετά ικανοποιητικό. Μειονεκτήματα είναι: τα δύο χειρουργεία, οι επιπλέον ουλές στο υγιές πρόσωπο και κάποια νοσηρότητα (υπαισθησία) από τη λήψη του νευρικού μοσχεύματος. Επίσης, απαιτείται μακρός χρόνος αποκατάστασης της παράλυσης (περί τον ενάμιση χρόνο).
Μέθοδος ενός σταδίου
Τα τελευταία χρόνια έχει κερδίσει διεθνώς η στρατηγική του ενός σταδίου, που αποτελεί και την προσωπική επιλογή του γράφοντος: η παράλυση του στόματος αποκαθίσταται με τη μικροχειρουργική μεταμόσχευση μυός ισχνού προσαγωγού του οποίου η επανανεύρωση επιτυγχάνεται με απευθείας συρραφή του νεύρου του με το νεύρο του μασητήρα μυός.
Η μέθοδος αυτή πλεονεκτεί έναντι της παραδοσιακής των 2 σταδίων, στο ότι δίνεται λύση στον ασθενή με ένα χειρουργείο και αυτός βλέπει αποτέλεσμα σε 3 έως 4 μήνες. Δεν χειρουργείται η αντίπλευρη υγιής πλευρά και έτσι αποφεύγονται οι επιπλέον ουλές, ενώ εξασφαλίζεται ένα ισχυρό χαμόγελο το οποίο όμως μπορεί να υστερεί σε αυθορμητισμό. Αυτό οφείλεται στο ότι το νεύρο δότης είναι νεύρο «μάσησης» και χρειάζεται επανεκπαίδευση ο εγκέφαλος του ασθενούς, για να συμπεριφερθεί ως νεύρο χαμόγελου και συναισθήματος.
Η έως τώρα εμπειρία από τη μέθοδο του ενός σταδίου δείχνει ότι μέσω αυτής εξασφαλίζεται ένα «κοινωνικό» χαμόγελο, με την έννοια ότι ο ασθενής μπορεί να εμφανίζει ένα συμμετρικό, λειτουργικό πρόσωπο με ισχυρό χαμόγελο στο χώρο εργασίας και στις κοινωνικές εκδηλώσεις. Τα νέα άτομα μπορούν να εκπαιδευτούν σε μεγαλύτερο βαθμό, έτσι ώστε να έχουν μεγαλύτερο συγχρονισμό και αυτοματισμό στις κινήσεις τους. Το τελευταίο επισημαίνεται σε δημοσιευμένες μελέτες, εντούτοις λείπει ο μεγάλος αριθμός ασθενών παγκοσμίως ώστε να τεκμηριωθεί η αυτοματοποίηση των κινήσεων του προσώπου (δίχως δηλαδή να χρειάζεται ο ασθενής να σκεφθεί ή να κάνει μασητικές κινήσεις). Ενδεχομένως η χρυσή τομή να επιτευχθεί με το συνδυασμό των δύο μεθόδων, δηλαδή τη χρησιμοποίηση τόσο του νεύρου του μασητήρα που θα προσδώσει δυνατό χαμόγελο αλλά και του ετερόπλευρου προσωπικού νεύρου που θα εξασφαλίσει συναισθηματικό χαμόγελο.
Ασθενείς άνω των 65
Σε ασθενείς άνω των 65 ετών η δυναμική της νευρικής αναγέννησης είναι μειωμένη και, ως εκ τούτου, οι προαναφερόμενες μέθοδοι που βασίζονται σε επανανεύρωση μέσου νευρικών συρραφών δεν αποτελούν μεθόδους εκλογής. Σε αυτούς τους ασθενείς προτιμάται η μέθοδος μεταφοράς του κροταφίτη μυός, που μπορεί να δώσει κίνηση στο παραλυμένο πρόσωπο. Μια νεότερη τεχνική που χρησιμοποιούμε γι’ αυτό το σκοπό ονομάζεται Labbè Temporalis Myoplasty.
Πλεονεκτεί της κλασικής μεθόδου μεταφοράς του κροταφίτη, στο ότι διατηρεί τη φορά των μυϊκών ινών και, επομένως, την πιο φυσική κίνηση, και στο ότι δεν αφήνει έλλειμμα και αισθητική δυσμορφία στην κροταφική χώρα.
