1967, Σάββατο απόγευμα (συγκεκριμένα λίγο μετά τις 6): ο Παντελής Α., ένοικος διαμερίσματος 2ου ορόφου σε μια από τις πρώτες πολυκατοικίες μιας μικρής πόλης στη Β. Ελλάδα, παρατηρώντας ότι ο βασιλικός του ήταν πια μεγάλος για τη γλάστρα του, αποφάσισε να τον μεταφυτεύσει σε μια μεγαλύτερη.
Το πρώτο που έκανε ήταν να πάρει μια πλαστική σακούλα του «Καταναλωτή», του πρώτου (και μόνου τότε) σουπερμάρκετ στην πόλη, προκειμένου να μεταφέρει το φυτό, αφού θα άδειαζε πρώτα το χώμα γύρω από αυτό. Γονάτισε δίπλα στη γλάστρα και, απρόσεκτα κάπως, ακούμπησε τη σακούλα δίπλα του.
Μια ξαφνική πνοή από το δροσερό αεράκι για το οποίο ήταν διάσημη η περιοχή, φούσκωσε τη σακούλα σαν μπαλόνι αερόστατου, τη σήκωσε με χάρη πάνω από τα κάγκελα του μπαλκονιού, τη στροβίλισε για λίγο, την ανύψωσε κι άλλο, κι άλλο, μέχρι που έγινε ένα λευκό σημαδάκι στον καταγάλανο ουρανό το οποίο σιγά σιγά έσβησε.
Ο Παντελής Α. όμως είχε πάψει από ώρα να βλέπει αυτό το θαυμαστό ταξίδι, καθώς, θέλοντας να τελειώσει μια ώρα αρχύτερα τη δουλειά με την οποία καταγινόταν, είχε μπει μέσα για να πάρει μια άλλη σακούλα από το στοκ των προσεκτικά διπλωμένων σε μικρά τριγωνάκια σακουλών που φύλαγε σε ένα από τα συρτάρια της κουζίνας.
2022, Απρίλιος: ο Τέλης Α. (εγγονός του Παντελή Α., που ζώντας πλέον στην Αμερική, είχε αποδεχτεί τη συντομευμένη εκδοχή του βαφτιστικού του που επέβαλε ο τόπος), άκουσε έκπληκτος από τους γιατρούς ότι ήταν ένας εκ των 11 ανθρώπων, από ένα σύνολο 13, στων οποίων τους πνεύμονες είχαν ανιχνευτεί πλαστικά μικροσωματίδια.
Οι ίδιοι γιατροί του είπαν ότι αυτό δεν είναι καλό για την υγεία του και ότι εν καιρώ (όταν δηλαδή θα είχαν ψάξει παραπάνω το θέμα και θα είχαν τις αποδείξεις, που πάντα αναζητά η επιστήμη), θα του έλεγαν και γιατί ακριβώς.
Όταν, δύο μέρες αργότερα, κατά τη διάρκεια της τακτικής του βιντεοκλήσης με την πατρίδα ανέφερε το γεγονός αυτό στον παππού του, ο τελευταίος θυμήθηκε το στιγμιότυπο με τη σακούλα του «Καταναλωτή» που μέχρι τότε δεν το είχε ξανασκεφτεί ποτέ.
Συνδύασε νοερά το γεγονός με την πληροφορία που είχε διαβάσει το 2017, η οποία έλεγε ότι μια πλαστική σακούλα κάνει 55 χρόνια να αποσυντεθεί, έκανε το λογαριασμό, τα χρόνια βγήκαν ακριβώς (1967 και 55=2022) και μια τρομερή σκέψη του πέρασε από μυαλό: Λες να;…
Μύθος ή αλήθεια
Το παραπάνω περιστατικό στο σύνολό του είναι προφανώς μύθος. Ωστόσο:
Είναι αλήθεια ότι (άσχετα με το γιατί ή το πώς), από τη δεκαετία του ’60, την εποχή της «έκρηξης» της χρήσης του πλαστικού, εκατομμύρια (ή δισεκατομμύρια) πλαστικές σακούλες έχουν φύγει από κάθε ηλικίας, φύλου και είδους (προσεκτικά, αδιάφορα, αφηρημένα…) χέρια και η πλειονότητά τους με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, αργά ή γρήγορα κατέληξε στη θάλασσα.
Είναι αλήθεια ότι το 2022 επιστημονική ομάδα ανακοίνωσε πως εντοπίστηκε για πρώτη φορά μόλυνση από μικροπλαστικά σωματίδια σε πνεύμονες ανθρώπων. Συγκεκριμένα, ανιχνεύτηκαν σε 11 από τα 13 δείγματα ιστών από αντίστοιχους ανθρώπους (και όχι ο Τέλης Α. δεν ήταν ένας από αυτούς).
Είναι αλήθεια ότι (επίσης το 2022) εντοπίστηκαν μικροπλαστικά σωματίδια σε ανθρώπινο αίμα.
Είναι αλήθεια ότι μικροπλαστικά σωματίδια ανιχνεύθηκαν στους πλακούντες εγκύων γυναικών.
Είναι αλήθεια ότι, εδώ και χρόνια, μικροπλαστικά σωματίδια ανιχνεύονται παντού, σε όλον τον πλανήτη: στη θάλασσα, στο νερό που πίνουμε (περισσότερο μάλιστα στο εμφιαλωμένο), στο έδαφος, στα ποτάμια, στον αέρα, στη διατροφική αλυσίδα, στο θαλασσινό αλάτι, στο μέλι, στα κοτόπουλα, στα όστρακα, στα ψάρια, στις κονσέρβες…
Είναι αλήθεια ότι, ήδη από το 1998, έχουν εντοπιστεί μικροπλαστικά σωματίδια και ίνες σε ασθενείς με καρκίνο των πνευμόνων.
Είναι αλήθεια ότι σε έγκυα ποντίκια με μικροπλαστικά στους πνεύμονες, τα σωματίδια πέρασαν τελικά στην καρδιά και τον εγκέφαλο των εμβρύων.
Επιπλέον, είναι αλήθεια ότι:
- το πλαστικό στη θάλασσα λόγω του αλατιού, του κυματισμού και της υπεριώδους ακτινοβολίας, διασπάται πολύ πιο γρήγορα σε ολοένα και μικρότερα κομμάτια για να καταλήξει σε αόρατες για το γυμνό μάτι μικροΐνες, τα μικροπλαστικά.
- η έκθεσή μας στη μικροπλαστική μόλυνση είναι αναπόφευκτη. Υπολογίζεται ότι ένα μέσο ενήλικο άτομο εισπνέει και καταπίνει από 74.000 έως 121.000 μικροπλαστικά σωματίδια το χρόνο. Ταυτόχρονα, κάθε άτομο απελευθερώνει καθημερινά στο περιβάλλον 2,4 mg μικροπλαστικών κατά μέσο όρο.
- η υπάρχουσα τεχνολογία επεξεργασίας λυμάτων δεν είναι επαρκής για τη συγκράτηση των μικροπλαστικών σωματιδίων που παράγουμε, με αποτέλεσμα αυτά να εξακολουθούν να καταλήγουν στη θάλασσα.
Και, δυστυχώς, είναι αλήθεια ότι η ολοκληρωτική κατάργηση των πλαστικών δεν είναι ούτε απλή, ούτε εφικτή στους χρόνους που επιβάλλουν ή ένταση και η έκταση του προβλήματος, ούτε, πολύ περισσότερο, φιλική προς το περιβάλλον.
Ένα παράδειγμα μη φιλικής προς το περιβάλλον λύσης είναι οι λεγόμενες «βιοδιασπώμενες» σακούλες, που, καθώς είναι κατασκευασμένες για να διασπώνται πιο γρήγορα, καταλήγουν πιο γρήγορα σε μικροπλαστικά. Ακόμα, δε, και αν με κάποιο «μαγικό» τρόπο, αντικαθιστούσαμε όλο το πλαστικό του πλανήτη με κάποιο άλλο ή άλλα υλικά, αυτό θα σήμαινε, όπως έχει υπολογιστεί, 2,7 φορές περισσότερα αέρια του θερμοκηπίου, δηλαδή θα παρόξυνε την κλιματική κρίση (λόγω της αυξημένης ανάγκης και συνεπώς της αυξημένης παραγωγής των αναγκαίων συσκευασιών).
Οπότε, με την αποπλαστικοποίηση να μην αποτελεί εφικτή λύση, τι κάνουμε;
Προσοχή: η «εν μια νυκτί» αποπλαστικοποίηση δεν αποτελεί λύση. Αυτό δεν σημαίνει όμως ότι η σταδιακή μερική αποπλαστικοποίηση δεν βοηθάει, γι’ αυτό και αυτή έχει ήδη ξεκινήσει, με πρώτο βήμα την απαγόρευση των πλαστικών μιας χρήσης (στην Ευρωπαϊκή Ένωση ξεκίνησε το 2021 και τείνει να γενικευτεί σε ολόκληρο τον πλανήτη). Ταυτόχρονα πρέπει να αυξηθεί η ανακύκλωση (π.χ. στην Ελλάδα ανακυκλώνεται μόνο ένα μικρό ποσοστά από τους 180.000-300.000 τόνους πλαστικό που παράγεται ετησίως), να εδραιωθεί η παραμονή προϊόντων και υλικών εντός της οικονομίας για όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο και να γίνουμε εμείς οι πολίτες μέρος της λύσης. Πώς; Αναθεωρώντας άμεσα τις καταναλωτικές μας συνήθειες, ανακυκλώνοντας συστηματικά (στο σπίτι, στο εξοχικό, αλλά και όπου βρεθούμε & για όσο είμαστε εκεί) αυτενεργώντας προς την κατεύθυνση της προστασίας του περιβάλλοντος από τη ρύπανση (δεν χρειάζεται π.χ. κάποια ιδιαίτερη οδηγία για να ξέρουμε ότι αφήνοντας έστω και σε σακούλα τα απορρίμματά μας σε μια παραλία που κατεβήκαμε με τα πόδια, το πιο πιθανό είναι ότι θα μείνουν εκεί) απαιτώντας και από τους άλλους να κάνουν το ίδιο. Τέλος… λίγη προσοχή στο ξαφνικό αεράκι (ώστε η ιστορία της αρχής να παραμείνει μύθος).
