Πρόσφατες μελέτες διαπίστωσαν ότι, εκτός από την ηλικία (όσο μεγαλύτερη τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος) και την ύπαρξη χρόνιων παθήσεων υγείας, σημαντικός παράγοντας κινδύνου για βαριάς μορφής νόσηση κατόπιν προσβολής από τον νέο κορωνοϊό είναι η παχυσαρκία (νέος κορωνοϊός: ο ιός SARS-CoV-2 που ανήκει στην ομάδα ιών SARS, ιών που προκαλούν σύνδρομο οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας. COVID-19: η λοίμωξη που προκαλείται από τον SARS-CoV-2).
Είναι ήδη γνωστό ότι ορισμένες συχνές παθολογικές καταστάσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, οι καρδιοπάθειες, οι αναπνευστικές νόσοι κ.λπ, αυξάνουν τον κίνδυνο σοβαρής νόσησης από τον SARS-CoV-2 και είναι επίσης γνωστό ότι όλες αυτές οι παθήσεις σχετίζονται αιτιολογικά με την παχυσαρκία. Ωστόσο, νέες επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι η παχυσαρκία αποτελεί ανεξάρτητο, ισχυρό προγνωστικό παράγοντα σοβαρής νόσησης από τον SARS-CoV-2, ιδιαίτερα για άτομα ηλικίας κάτω των 60 ετών, για τα οποία θεωρείται ότι αν περάσουν COVID-19, αυτή θα είναι ηπιότερης μορφής.
Ποια είναι τα επιστημονικά δεδομένα;
Η παχυσαρκία αυξάνει τη σοβαρότητα της νόσησης από SARS-CoV-2
- Μελέτη από την Κίνα που εξέτασε κλινικοεργαστηριακά στοιχεία 112 ασθενών με COVID-19, αναφέρει ότι το αυξημένο πάνω από το φυσιολογικό βάρος και η παχυσαρκία, ήταν σχεδόν 5 φορές πιο συχνά σε ασθενείς με COVID-19 που πέθαναν (στο 88% όσων πέθαναν) απ’ όσο σε ασθενείς που επέζησαν (στο 19% όσων επέζησαν), δεδομένο που δείχνει ότι το υπερβάλλον βάρος είναι παράγοντας αύξησης των θανάτων από κορωνοϊό.
- Προκαταρκτικά δεδομένα από μια άλλη κινεζική μελέτη που περιελάμβανε 383 ασθενείς, αν και δεν έχουν ακόμη αξιολογηθεί με την κανονική διαδικασία της κρίσης για δημοσίευση (peer reviewed), έδειξαν ότι το υπερβάλλον βάρος ή/και η παχυσαρκία υπερδιπλασίασαν τον κίνδυνο εμφάνισης σοβαρής πνευμονίας ως αποτέλεσμα της προσβολής από τον SARS-CoV-2, ιδιαίτερα στους άντρες.
- Ερευνητές από τη Γαλλία διαπίστωσαν ότι λίγο περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς που εισήχθησαν σε μονάδα εντατικής θεραπείας με COVID-19 ήταν παχύσαρκοι. Επιπλέον, η ανάγκη για μηχανικό αερισμό αυξανόταν παράλληλα με την αύξηση του Δείκτη Μάζας Σώματος. Στη μελέτη αυτή φάνηκε καθαρά ότι κατανομή των κατηγοριών ΔΜΣ στους πάσχοντες από COVID-19 διέφερε σημαντικά από την ομάδα ελέγχου των ασθενών που εισήχθησαν σε εντατική θεραπεία για σοβαρή οξεία αναπνευστική νόσο χωρίς να έχουν προσβληθεί από τον SARS-CoV-2 (Εικόνα a).
Η παχυσαρκία (ΔΜΣ ≥30kg/m2) και η σοβαρή παχυσαρκία (ΔΜΣ ≥35kg/m2) ήταν σημαντικά πιο συχνές, με ποσοστά 48% και 28% μεταξύ των ατόμων που νοσούσαν από SARS-CoV-2 απ' ό, τι στους μάρτυρες, τα άτομα δηλαδή που δεν νοσούσαν από SARS-CoV-2 των οποίων τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 25% και 11%. (Εικόνα a). Ο μέσος ΔΜΣ ήταν 29,6kg/m2 στους πάσχοντες από SARS-CoV-2 και ήταν υψηλότερος από αυτόν των μη πασχόντων που είχαν 24,0 kg/m2 μέσο ΔΜΣ, χωρίς το φύλο και η ηλικία να διαφέρουν στις δύο ομάδες.
Σημαντικό ήταν το εύρημα της μελέτης ότι το ποσοστό των ασθενών για τους οποίους ήταν αναγκαία η διασωλήνωση αυξανόταν παράλληλα με την αύξηση του ΔΜΣ. (Εικόνα b).
Ακόμα πιο σημαντικό ήταν το εύρημα ότι η ανάγκη για διασωλήνωση ήταν σχεδόν καθολική σε ασθενείς με ΔΜΣ ≥35 kg/m2 προσβεβλημένους από τον κορωνοϊό (ποσοστό διασωληνωμένων 86%), σε σχέση με τους ασθενείς με φυσιολογικό σωματικό βάρος (ποσοστό διασωληνωμένων 47%).
Επίσης, η ανάγκη για επεμβατικό μηχανικό αερισμό συσχετίστηκε σημαντικά με το φύλο (άντρες) και τον ΔΜΣ, ανεξάρτητα από την ηλικία, την ύπαρξη διαβήτη και υπέρτασης. Η πιθανότητα για διασωλήνωση σε ασθενείς με ΔΜΣ ≥35kg/m2 (δηλαδή με μέτρια ή σοβαρή παχυσαρκία) έναντι ασθενών με ΔΜΣ <25kg/m2 (δηλαδή φυσιολογικού βάρους) ήταν 7,4 φορές μεγαλύτερη. Το συμπέρασμα της μελέτης ήταν ότι υπήρχε υψηλή συχνότητα παχυσαρκίας μεταξύ των ασθενών που διασωληνώθηκαν εξαιτίας του SARS-CoV-2. Και η σοβαρότητα της νόσου αυξανόταν όσο αυξανόταν το σωματικό βάρος.
- Σύμφωνα με μελέτη από τη Νέα Υόρκη, φαίνεται ότι η παχυσαρκία μπορεί να έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στη σοβαρότητα της λοίμωξης COVID-19 στους νέους. Σε μελέτη 3.615 ατόμων που ήταν θετικά για τον SARS-CoV-2 διαπιστώθηκε ότι τα άτομα με ηλικία κάτω των 60 ετών και με ΔΜΣ μεταξύ 30 και 34 kg/m2 είχαν σχεδόν διπλάσιες πιθανότητες να εισαχθούν σε ΜΕΘ σε σύγκριση με τα άτομα με ΔΜΣ <30 kg/m2, ενώ τα άτομα ΔΜΣ 35 kg/m2 ή και μεγαλύτερο είχαν έως 3,6 φορές περισσότερες πιθανότητες να εισαχθούν σε ΜΕΘ.
- Σε μελέτη που περιελάμβανε άτομα με μεταβολικής αιτιολογίας λιπώδες ήπαρ βρέθηκε ότι η παχυσαρκία ήταν παρούσα στο 89,5% αυτών που νόσησαν σοβαρά από τον SARS-CoV-2, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό παχυσαρκίας στα άτομα που νόσησαν ήπια ήταν 59,6%. Επίσης, η παρουσία παχυσαρκίας σε ασθενείς με μεταβολικής αιτιολογίας λιπώδες ήπαρ σχετιζόταν με 6 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο σοβαρής νόσησης από SARS-CoV-2, ακόμα και μετά την προσαρμογή σε ηλικία, φύλο, κάπνισμα, διαβήτη, υπέρταση και δυσλιπιδαιμία.
- Σε μελέτη νοσοκομείου της πόλης Shenzhen της Κίνας που περιέλαβε 383 ασθενείς με COVID-19, τα υπέρβαρα άτομα είχαν 1,86 φορές και τα παχύσαρκα 2,42 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν σοβαρή πνευμονία σε σύγκριση με τα φυσιολογικού βάρους άτομα. Μάλιστα η σχέση παχυσαρκίας και σοβαρής πνευμονίας ήταν σαφώς σημαντικότερη στους άντρες, καθώς η σχετική πιθανότητα να εμφανίσουν αυτοί σοβαρή πνευμονία βρέθηκε έως και 5,7 φορές μεγαλύτερη. Αυτή η σημαντική αύξηση του κινδύνου εμφάνισης βαριάς πνευμονίας λόγω του SARS-CoV-2 στα παχύσαρκα άτομα και ιδιαίτερα στους άντρες, επιβάλλει την άμεση αντιμετώπισή τους με εντατικότερη και επιθετικότερη θεραπεία, καθώς επίσης και την ανάγκη για περισσότερα προληπτικά μέτρα στην περίπτωσή τους.
Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει να σημειωθεί για την παχυσαρκία είναι ότι μετατοπίζει τη σοβαρότητα της COVID-19 (σοβαρότερη νόσηση, αυξημένη ανάγκη εισαγωγής σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και θνητότητα) από τις μεγαλύτερες σε μικρότερες ηλικίες, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα.
Το διάγραμμα μας δείχνει τη συσχέτιση του Δείκτη Μάζας Σώματος με την ηλικία, σε 256 ασθενείς με SARS-CoV-2 σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας των ΗΠΑ.
Το γεγονός ότι η παχυσαρκία μετατοπίζει προβλήματα υγείας από μεγαλύτερες σε μικρότερες ηλικίες και μάλιστα σε μεγαλύτερη ένταση ήταν ήδη γνωστό όσον αφορά τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, την υπέρταση και την δυσλιπιδαιμία.
H παχυσαρκία αυξάνει τη θνητότητα λόγω νόσησης από SARS-CoV-2
Όλα τα ευρήματα των δημοσιευμένων μελετών του τελευταίου 4μήνου δείχνουν ότι παχύσαρκα άτομα μικρότερης ηλικίας με σακχαρώδη διαβήτη ή/και υπέρταση και παχύσαρκα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας (που πάσχουν από διαβήτη ή/και υπέρταση λόγω ηλικίας ή λόγω παχυσαρκίας), εάν νοσήσουν από τον ιό SARS-CoV-2, έχουν αυξημένο ποσοστό θνητότητας. Η αυξημένη θνητότητα των διαβητικών ή/και υπερτασικών ατόμων, ίσως να οφείλεται κατά κύριο λόγο στο ότι τα άτομα αυτά παρουσιάζουν επιβραδυμένη ιική κάθαρση του SARS-CoV-2.
Δεδομένα 16.749 ασθενών με COVID-19, που καταγράφηκαν από 6 Φεβρουαρίου 2020 μέχρι 18 Απριλίου 2020, σε 166 νοσοκομεία στη Βρετανία, αποδεικνύουν ότι η παχυσαρκία είναι ένας σοβαρός παράγων αύξησης της θνητότητας των ασθενών αυτών. Μάλιστα, όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα, η παχυσαρκία είναι προδιαθεσικός παράγων θνητότητας τουλάχιστον εξίσου σοβαρός με τις χρόνιες καρδιακές παθήσεις, τις χρόνιες αναπνευστικές νόσους, τη χρόνια νεφροπάθεια και τους κακοήθεις όγκους.
Είναι αναμενόμενο αποτέλεσμα, η παχυσαρκία να σχετίζεται με αυξημένη θνητότητα σε ασθενείς με COVID-19, αφού προκαλεί σημαντικά εντονότερη συμπτωματολογία, βαρύτερη πνευμονία, περισσότερες εισαγωγές στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και σημαντικά περισσότερες διασωληνώσεις. Η αυξημένη θνητότητα παχύσαρκων ασθενών με COVID-19 επιβεβαιώνεται και από μελέτη 8.261 ασθενών με COVID-19, η οποία έδειξε ότι ο σχετικός κίνδυνος θανάτου λόγω ύπαρξης παχυσαρκίας, ήταν ανάλογος με τον κίνδυνο θανάτου λόγω άλλων, γνωστών παραγόντων, όπως π.χ. ο διαβήτης, η υπέρταση, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, η χρόνια νεφρική νόσος κ.λπ.
Επιπλέον, θα πρέπει να σημειωθεί ότι καθώς η παχυσαρκία έχει πολλές και ποικίλες δυσμενείς επιπτώσεις στην υγεία, ένα παχύσαρκο άτομο που υφίσταται ήδη αυτές τις επιπτώσεις, αν ή όταν νοσήσει από COVID-19, θα έχει ακόμα πιο μειωμένο προσδόκιμο επιβίωσης, όπως δείχνει και το επόμενο διάγραμμα.
Ob: Παχυσαρκία, Comorb: Συν-νοσηρότητες παχυσαρκίας, Νο: Απουσία
Μια πολύ συχνή επιπλοκή της παχυσαρκίας είναι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2. Τα άτομα στα οποία συνυπάρχουν παχυσαρκία και διαβήτης αποτελούν υψηλό ποσοστό του γενικού πληθυσμού και δυστυχώς έχουν ακόμα πιο μειωμένη πιθανότητα επιβίωσης από τη λοίμωξη από τον SARS-CoV-2 σε σχέση και με τα άτομα που είναι μόνο παχύσαρκα και με τα άτομα που έχουν διαβήτη αλλά δεν είναι παχύσαρκα όπως φαίνεται στο παρακάτω διάγραμμα.
DM: Σακχαρώδης Διαβήτης Ob: Παχυσαρκία, Νο: Απουσία
Όπως φαίνεται από όλα τα παραπάνω διαγράμματα αλλά και από πρόσφατες δημοσιεύσεις τα παχύσαρκα διαβητικά άτομα με COVID-19 έχουν σοβαρότερη συμπτωματολογία, μεγαλύτερη ανάγκη εισαγωγής σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας και αυξημένη θνητότητα. Όμως πέρα από τα παχύσαρκα άτομα που είναι διαβητικά και το ξέρουν, υπάρχουν και πολλά παχύσαρκα άτομα που είναι πιθανόν να έχουν προδιαβήτη ή να είναι εν δυνάμει διαβητικά. Το στοιχείο αυτό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και να αξιολογείται κατά τη νοσηλεία αυτών των ατόμων, γιατί όπως φαίνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί η θνητότητα ατόμων που είχαν υψηλές τιμές σακχάρου αίματος ήταν κατά πολύ μεγαλύτερη (πολλαπλάσια) της θνητότητας ατόμων με διαγνωσμένο διαβήτη ικανοποιητικά ρυθμισμένο, κατά τη νοσηλεία τους για COVID-19.
Γιατί η παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο από τον SARS-CoV-2;
Τα περισσότερα υπάρχοντα δεδομένα δείχνουν ότι υπάρχει συσχέτιση μεταξύ παχυσαρκίας και σοβαρότερης νόσησης από τον SARS-CoV-2, ιδιαίτερα σε άτομα με ΔΜΣ ≥35kg/m2. Μάλιστα τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ (CDC) κατατάσσουν πλέον και τη «σοβαρή στους παράγοντες κινδύνου για σοβαρή νόσηση COVID-19.
Ωστόσο, δεν γνωρίζουμε ακόμη τι ακριβώς ρόλο παίζει η παχυσαρκία στη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της COVID-19. Είναι πιθανό οι μηχανισμοί μέσω των οποίων διαδραματίζει αυτό ον ρόλο να είναι πολύπλευροι, ειδικά επειδή η ίδια η παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα μιας σύνθετης αλληλεπίδρασης μεταξύ γενετικών, ορμονικών, συμπεριφορικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Γνωρίζουμε ότι η παχυσαρκία μπορεί να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη λειτουργία των πνευμόνων. Το υπερβολικό βάρος γύρω από την κοιλιά μπορεί να συμπιέσει το στήθος, καθιστώντας πιο δύσκολη την κίνηση του διαφράγματος και την έκταση των πνευμόνων και να μειώσει τους λειτουργικούς όγκους των πνευμόνων. Το γεγονός αυτό μπορεί να συμβάλει σε μείωση των επιπέδων του οξυγόνου στο αίμα, στοιχείο που μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα της COVID-19. Γνωρίζουμε ότι τα παχύσαρκα άτομα συχνά έχουν αναπνευστική δυσλειτουργία, με χαμηλούς αναπνευστικούς όγκους και αυξημένες αντιστάσεις στους αεραγωγούς τους, με συνέπεια τον υποαερισμό, όπως επίσης ότι έχουν και μεταβολικές διαταραχές και άλλες συν-νοσηρότητες, που οδηγούν σε μειονεκτική ανοσοαντίδραση στον SARS-CoV-2, όπως συγκεντρωτικά αποτυπώνεται στο διάγραμμα που ακολουθεί.
Γνωρίζουμε επίσης ότι η παχυσαρκία συνοδεύεται από χρόνιες φλεγμονώδεις διεργασίες, που μπορούν να επηρεάσουν την ανοσολογική απόκριση του σώματος. Αυτό ίσως καθιστά δυνητικά πιο δύσκολη για τον οργανισμό την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Μια λεπτομερέστερη εικόνα των διαταραχών που υφίστανται ή προκαλούνται στην παχυσαρκία και έχουν ως συνέπεια τη σημαντικά σοβαρότερη νόσηση από τον ιό SARS-CoV-2, αλλά και την αυξημένη πιθανότητα θανάτου από αυτόν, παρουσιάζεται στο επόμενο σχήμα.
Οι δυσκολίες στη φροντίδα ασθενών με σοβαρή παχυσαρκία μπορούν επίσης να επηρεάσουν την αποτελεσματικότητά της στην COVID-19. Για παράδειγμα, είναι πιο δύσκολο για τα παχύσαρκα άτομα και ιδιαίτερα για αυτά με σοβαρό βαθμό παχυσαρκίας να διασωληνωθούν ή να κάνουν απεικονιστικές εξετάσεις, όπως ακτινογραφίες και αξονικές τομογραφίες. Επιπλέον, η τοποθέτηση των ασθενών πρηνηδόν (μπρούμητα), που γίνεται για καλύτερο αερισμό, καθώς μπορεί να αυξήσει την ποσότητα οξυγόνου που εισέρχεται στους πνεύμονες, συχνά δεν είναι εφικτή σε ασθενείς με σοβαρή παχυσαρκία. Το ίδιο δύσκολη μπορεί να αποδειχθεί και η «αναπνευστική γυμναστική» η οποία θα μπορούσε να βελτιώσει τη συμπτωματολογία αυτών των ασθενών.
Τι πρέπει να κάνουν τα παχύσαρκα άτομα;
Αν και ορισμένες από τις κλινικές μελέτες συμπεριλαμβάνουν χρόνιες καταστάσεις κατά την αναφορά των αποτελεσμάτων τους, είναι δύσκολο να διαχωριστούν όλες οι καταστάσεις που σχετίζονται με την παχυσαρκία ως παράγοντα κινδύνου σοβαρότερης λοίμωξης COVID-19.
Αυτά τα αποτελέσματα δεν θα πρέπει να προκαλούν πανικό στα άτομα με σωματικό βάρος πάνω από το φυσιολογικό ή ώθηση να συμμετέχουν σε δίαιτες αστραπή ή υπερβολικά ολιγοθερμιδικές, με στόχο τη μείωση του κινδύνου από την COVID-19. Όλα αυτά φαίνεται ότι δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα. Παρόλο που τα δεδομένα υποδηλώνουν ότι η παχυσαρκία αποτελεί παράγοντα κινδύνου για πιο σοβαρή νόσηση, χρειαζόμαστε περισσότερη έρευνα για να μπορέσουμε να πούμε οριστικά τι συμβαίνει.
Προς το παρόν, το πιο σημαντικό που μπορεί να κάνει κάποιο παχύσαρκο ή υπέρβαρο άτομα για να μειώσει τον κίνδυνο από την COVID-19, είναι να ακολουθήσει όλες τις οδηγίες πρόληψης και προστασίας που συστήνονται από τους επιστημονικούς φορείς και τους πολιτειακούς παράγοντες. Σε μακροχρόνια βάση, ένα σωματικό βάρος όσο το δυνατόν πλησιέστερο στο φυσιολογικό, θα προσφέρει όχι μόνο καλύτερη πρόγνωση στην COVID-19, αλλά και καλύτερη υγεία και κατά συνέπεια καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής.
Επίσης, όλα τα υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα, αφού είναι πιο ευάλωτα στη λοίμωξη από τον νέο κορωνοϊό SARS-CoV-2, θα πρέπει να προστατευτούν από αυτόν, εμβολιαζόμενα. Τα στοιχεία που υπάρχουν δείχνουν μια πολύ υψηλή προστασία από τα νέου τύπου εμβόλια που ήδη χρησιμοποιούνται στη χώρα μας, προστασία ανάλογη αυτής που προσφέρουν και στον γενικό πληθυσμό, χωρίς επιπλέον ανεπιθύμητες ενέργειες.
