Πολλά βρέφη που πεθαίνουν από Σύνδρομο Αιφνίδιου Θανάτου Βρεφών (SIDS: Sudden Infant Death Syndrome) πεθαίνουν από μη ασφαλές περιβάλλον ύπνου. Κάποιοι από αυτούς τους θανάτους συμβαίνουν με το παιδί να έχει παγιδευτεί, πνιγεί ή στραγγαλιστεί. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι με τους οποίους οι γονείς μπορούν να διατηρήσουν το παιδί τους ασφαλές όταν κοιμάται.
Το Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου είναι ο ξαφνικός θάνατος ενός βρέφους, ο οποίος δεν εξηγείται ούτε από το ιατρικό του ιστορικό αλλά ούτε από τη νεκροψία ή την αυτοψία.
Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι τα μωρά με αυτό το σύνδρομο φαίνονται υγιή, αλλά στην πραγματικότητα έχουν κάποια βαθύτερη ανωμαλία που τα οδηγεί στον ξαφνικό θάνατο. Αν και δεν υπάρχει συγκεκριμένη αιτία για το σύνδρομο, ωστόσο ο κίνδυνος είναι αυξημένος σε περίπτωση που:
- Το μωρό επέζησε από ένα πολύ σοβαρό επεισόδιο που απείλησε τη ζωή του.
- Το μωρό σταμάτησε να αναπνέει, μελάνιασε και χρειάστηκε να γίνει ανάνηψη.
- Το μωρό είναι μικρό ή πρόωρο.
- Πρόκειται για μωρό ύστερα από πολλές γέννες.
Μια θεωρία υποστηρίζει ότι η αιτία του προβλήματος βρίσκεται στην προγεννητική ανάπτυξη του εμβρύου, καθώς έρευνες απέδειξαν ότι τα μωρά των γυναικών που δεν είχαν ικανοποιητική προγεννητική παρακολούθηση, των γυναικών που κάπνιζαν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τα μωρά καπνιστών που είχαν βαριά αναιμία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, διατρέχουν πιο αυξημένο κίνδυνο. Επίσης, υπάρχουν υποψίες ότι η κληρονομικότητα είναι ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας. Γι' αυτό τα μωρά των οποίων κάποιο από τα αδέλφια ή τα ξαδέρφια προσβλήθηκε από το Σύνδρομο του Αιφνίδιου Θανάτου χρήζουν επιπλέον ιατρικής παρακολούθησης. Τέλος, πρόσφατες έρευνες επισημαίνουν ότι ένας σημαντικός παράγοντας είναι το ότι το μωρό κοιμάται μπρούμυτα, ιδίως όταν κοιμάται σε μαλακή επιφάνεια, όπου μπορεί να σχηματιστούν εσοχές. Ένα ήπιο κρυολόγημα ή κάποια άλλη μολυσματική ασθένεια, το φάσκιωμα και η υπερβολική θέρμανση μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο, όταν ένα μωρό κοιμάται μπρούμυτα.
Το Σύνδρομο Αιφνίδιου Θανάτου συνεχίζει να αποτελεί φαινόμενο χωρίς μια συγκεκριμένη αιτία. Παρά τη σημαντική μείωση στον αριθμό θανάτων, ακόμη και σήμερα συνιστά τη σημαντικότερη αιτία θανάτου στα μικρά βρέφη. Κατά καιρούς έχουν ενοχοποιηθεί διάφοροι παράγοντες (κάπνισμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μαλακά σκεπάσματα, μαξιλάρια, μαλακά παιχνίδια στο χώρο του κρεβατιού, υπερβολική θερμοκρασία δωματίου κ.λπ.), ένας από τους πιο σημαντικούς όμως θεωρείται η θέση στην οποία κοιμάται το μωρό. Οι συστάσεις της Αμερικάνικης Παιδιατρικής Εταιρείας από το 2005 ορίζουν ότι η μόνη ασφαλής θέση ύπνου είναι η ύπτια. Η πλάγια θέση, ενώ στις συστάσεις του 2000 φαινόταν εξίσου ασφαλής όπως και η ύπτια, τώρα θεωρείται επικίνδυνη (διότι εύκολα το μωρό μπορεί να γυρίσει μπρούμυτα), και, για το λόγο αυτό, πρέπει να αποφεύγεται.
Οι γονείς, αλλά και οποιοσδήποτε φροντίζει μωρά (γιαγιάδες, παππούδες, άλλα μέλη της οικογένειας, φίλοι, νταντάδες, βρεφονηπιοκόμοι) θα πρέπει να γνωρίζουν τις παρακάτω πληροφορίες, οι οποίες αποτελούν συστάσεις της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής (AAP) για τον ύπνο των βρεφών.
Οι γονείς μπορούν να κάνουν τα εξής:
- Να τοποθετούν το βρέφος τους για ύπνο ανάσκελα, με την πλάτη στο στρώμα, σε κάθε ύπνο του παιδιού. (Εικόνα 1)Τα βρέφη έως ενός έτους θα πρέπει πάντα να τοποθετούνται για ύπνο σε ύπτια θέση και κατά τη διάρκεια της ημέρας και τη νύχτα. Για ένα υγιές, φυσιολογικό βρέφος, ο ύπνος στα πλάγια είναι περισσότερο επικίνδυνος από τον ύπνο ανάσκελα. Να μην χρησιμοποιούνται σφηνάκια στον ύπνο των βρεφών για τοποθέτησή τους σε πλάγια θέση. Ωστόσο, εάν το βρέφος έχει γυρίσει από ανάσκελα στα πλάγια ή μπρούμυτα από μόνο του, μπορούν να το αφήσουν σε αυτή τη θέση, εάν έχει φτάσει στην αναπτυξιακή ηλικία που μπορεί να γυρίσει στα πλάγια ή μπρούμυτα (συνήθως μετά τους πρώτους 3-4 μήνες ζωής). Εάν το μωρό πέσει για ύπνο στο καρεκλάκι αυτοκινήτου, στο καρότσι, στον μάρσιππο ή στο ριλάξ, θα πρέπει να μεταφερθεί σε μια σταθερή επιφάνεια ύπνου όσο γίνεται πιο σύντομα.
- Να τοποθετούν τα βρέφη για ύπνο πάνω σε μια σταθερή, σκληρή επιφάνεια ύπνου. Όλες οι βρεφικές κούνιες, πορτ μπεμπέ κ.λπ. πρέπει να τηρούν τα τρέχοντα στάνταρ ασφάλειας. Πρέπει να ελέγχεται, μήπως έχει γίνει ανάκληση του συγκεκριμένου προϊόντος. Να μη χρησιμοποιείται κούνια που είναι χαλασμένη ή με τμήματα που λείπουν. Να καλύπτουν το στρώμα της κούνιας με ένα σεντόνι που προσαρμόζεται κάτω από το στρώμα. Να μη βάζουν κουβέρτες ή μαξιλάρια ανάμεσα στο στρώμα και το σεντόνι. Να μη βάζουν ποτέ το βρέφος για ύπνο πάνω σε μια καρέκλα, έναν καναπέ, ένα κρεβάτι με στρώμα νερού ή ένα μαξιλάρι.
- Να κρατούν μακριά από τη βρεφική κούνια μαλακά αντικείμενα, χαλαρά σκεπάσματα, ή οποιαδήποτε αντικείμενα θα μπορούσαν να αυξήσουν τον κίνδυνο παγίδευσης, πνιγμού ή στραγγαλισμού. Μαξιλάρια, κουβέρτες, μαλακά αρκουδάκια, καλύμματα για τα κάγκελα του κρεβατιού, μπορούν όλα να οδηγήσουν σε πνιγμό. Οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι αυτά τα αντικείμενα μπορούν να χρησιμοποιούνται μετά τους 12 μήνες της ζωής, καθώς θέτουν πολύ μικρούς κινδύνους για υγιή μωρά. Τα καλύμματα που τοποθετούνται γύρω γύρω στα κάγκελα της βρεφικής κούνιας δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται πριν τους 12 μήνες ζωής. Συμβουλεύουμε τους γονείς με την προτροπή: «Η πιο ασφαλής βρεφική κούνια είναι η άδεια κούνια». (Εικόνα 2)
- Να τοποθετούν το βρέφος τους για ύπνο στο ίδιο δωμάτιο με αυτούς, αλλά όχι στο ίδιο κρεβάτι. Να κρατούν το κρεβατάκι του μωρού πολύ κοντά στο δικό τους κρεβάτι, ώστε να μπορούν να φτάνουν το παιδί με το χέρι τους. Μπορούν εύκολα να ελέγξουν το μωρό τους ή να το θηλάσουν με το να το έχουν πολύ κοντά τους. Η οδηγία αυτή ισχύει για τουλάχιστον όλο τον πρώτο χρόνο του βρέφους. Δεν υπάρχει επιστημονική σύσταση που να προτρέπει τους γονείς να μεταφέρουν το βρέφος στο δικό του δωμάτιο μετά τις πρώτες εβδομάδες ή τους πρώτους μήνες της ζωής του.
- Το μωρό να θηλάσει όσο πιο αποκλειστικά και για όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα γίνεται. Έρευνες δείχνουν ότι θηλάζοντας το μωρό βοηθάμε να μειωθεί ο κίνδυνος του Συνδρόμου Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου.
- Να φροντίσουν τα γίνουν τα εμβόλια του παιδιού σύμφωνα με το συνιστώμενο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι εμβολιασμοί είναι πιθανό να έχουν προστατευτική επίδραση ενάντια στο Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου.
- Να κρατούν το μωρό μακριά από καπνιστές και από χώρους όπου άνθρωποι καπνίζουν. Εάν οι γονείς καπνίζουν, πρέπει να προσπαθήσουν να το σταματήσουν. Ωστόσο, αν αυτό δεν γίνει, τουλάχιστον να κρατήσουν το αυτοκίνητό τους και το σπίτι τους ελεύθερο καπνού. Να μην καπνίζουν μέσα στο σπίτι ή μέσα στο αυτοκίνητο και μην καπνίζουν οπουδήποτε κοντά στο μωρό, ακόμα και σε εξωτερικό χώρο.
- Να μην αφήνουν το βρέφος τους να ζεσταθεί υπερβολικά. Να διατηρούν το δωμάτιο όπου κοιμάται το παιδί σε μια άνετη θερμοκρασία. Σε γενικές γραμμές, να φορούν στο παιδί όχι παραπάνω από μια εξτρά στοιβάδα ρούχων ή σκεπασμάτων σε σχέση με ό,τι θα φορούσαν οι ίδιοι. Εάν το παιδί ιδρώνει στο στήθος του ή το στήθος του φαίνεται ζεστό, τότε μπορεί να υπερθερμαίνεται. Εάν ανησυχούν ότι το μωρό μπορεί να κρυώσει, μπορούν να χρησιμοποιήσουν βρεφικά ρούχα και υπνόσακους που είναι σχεδιασμένα για να διατηρούν τα μωρά ζεστά χωρίς κίνδυνο κάλυψης του κεφαλιού τους.
- Να προσφέρουν πιπίλα κατά τον ύπνο. Εάν θηλάζουν, να περιμένουν έως ότου ο θηλασμός εγκατασταθεί πλήρως και πηγαίνει καλά, προτού προσφέρουν πιπίλα. Αυτό συνήθως παίρνει 3 με 4 εβδομάδες. Εάν το μωρό δεν θέλει να χρησιμοποιήσει πιπίλα, δεν υπάρχει πρόβλημα. Μπορούν να επαναλάβουν τις προσπάθειες να δώσουν πάλι πιπίλα, αλλά σε μερικά βρέφη δεν αρέσει η χρήση πιπίλας. Εάν το παιδί παίρνει πιπίλα και όταν πέφτει για ύπνο η πιπίλα πέφτει από το στόμα του, δεν χρειάζεται να του την ξαναβάζουν.
- Να μη χρησιμοποιούν μόνιτορ σπιτιού για να ελέγχουν το παιδί τους. Το σημαντικότερο είναι να το ελέγχουν οι ίδιοι έχοντας το παιδί στο δωμάτιό τους. Τα μόνιτορ δεν εξασφαλίζουν καμία πρόληψη ενάντια στο Σύνδρομο Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου. Τα καρδιο-αναπνευστικά μόνιτορ σπιτιού έχουν αξία μόνο για βρέφη με αναπνευστικά ή καρδιολογικά προβλήματα ή πρόωρα βρέφη.
- Να μη χρησιμοποιούν προϊόντα που ισχυρίζονται ότι μειώνουν τον κίνδυνο Συνδρόμου Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου. Προϊόντα όπως ειδικά στρώματα, ειδικές επιφάνειες ύπνου, σφηνάκια και διαμορφωτές θέσης ύπνου όχι μόνο δεν έχει αποδειχθεί ότι ωφελούν ενάντια στον κίνδυνο Συνδρόμου Αιφνίδιου Βρεφικού Θανάτου, αλλά σε μερικά βρέφη έχουν προκαλέσει ασφυξία. Η χρήση διαμορφωτών θέσης (σφηνών) για τον ύπνο των βρεφών είναι επικίνδυνη. Την οδηγία αυτή ήρθε να συμπληρώσει ο Εθνικός Οργανισμών Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) τον Σεπτέμβριο του 2010, με την απαγόρευση της χρήσης των διαμορφωτών θέσης για τον ύπνο των βρεφών (σφήνες), αν και αυτές πωλούνται στο εμπόριο και είναι πολύ διαδεδομένες. Τα προϊόντα αυτά χρησιμοποιούνται συνήθως σε μωρά κάτω των 6 μηνών, και είναι συνήθως μαξιλαράκια, τα οποία τοποθετούνται πίσω από την πλάτη του μωρού και έχουν σκοπό να κρατούν το μωρό σε πλάγια θέση ενόσω κοιμάται. Το FDA μαζί με την Επιτροπή Ασφάλειας Καταναλωτικών Προϊόντων (CPSC) εξέδωσε αυτή την προειδοποίηση μετά από εξέταση 12 βρεφικών θανάτων οι οποίοι σχετίζονταν με αυτά τα προϊόντα, σε διάστημα 13 ετών.
- Οι έγκυες γυναίκες θα πρέπει να μην καπνίζουν, να μην πίνουν αλκοόλ και να μην κάνουν χρήση ναρκωτικών. Τα ίδια ισχύουν και μετά τη γέννηση του παιδιού.
- Να θυμούνται ότι χρόνος με την κοιλιά του βρέφους στο στρώμα (μπρούμυτα, tummy time) είναι απαραίτητος και θα πρέπει να δίνεται αρκετός, όταν το μωρό είναι ξύπνιο. Αυτό βοηθάει να δυναμώσουν οι μύες του λαιμού και της πλάτης και επίσης βοηθάει στην αποφυγή πλαγιοκεφαλίας και επιπέδωσης της ινιακής περιοχής (flat head syndrome). Εξάλλου η θέση που βοηθάει τα βρέφη που έχουν μεγάλη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι η πρηνής. Όταν το βρέφος τοποθετείται σε αυτή τη θέση, συνιστάται να είναι ξύπνιο και κάτω από αυστηρή επίβλεψη των γονιών.
Συμπερασματικά, λόγω της αύξησης των αιφνίδιων θανάτων όταν τα βρέφη κοιμούνται σε πρηνή θέση (μπρούμυτα), ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (WHO) συνιστά ότι τα βρέφη πρέπει να κοιμούνται μόνον σε ύπτια θέση.
