Ο καταρράκτης είναι μία από τις κυριότερες παθήσεις που προσβάλλουν την όραση των ανθρώπων στις προηγμένες κοινωνίες. Όλοι οι άνθρωποι, ανεξαρτήτως φύλου ή φυλής, κάποια στιγμή σε προχωρημένη ηλικία, ενδέχεται να παρουσιάσουν καταρράκτη. Αναγνωρίζοντας το πρόβλημα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (Π.Ο.Υ.) έχει θέσει ως στόχο μέχρι το 2030 την περαιτέρω αντιμετώπιση της πάθησης με αύξηση των επεμβάσεων σε παγκόσμιο επίπεδο κατά 30%.
Ο οφθαλμός μας, ως μια βιονική φωτογραφική κάμερα, αποτελείται από ένα σύστημα διαυγών και μη ιστών, που ως στόχο έχουν την καθαρή αποτύπωση της εικόνας στον αισθητήρα του οφθαλμού, τον αμφιβληστροειδή χιτώνα. Στα διαυγή αυτά μέρη συμπεριλαμβάνεται και ο κρυσταλλοειδής φακός, που βρίσκεται πίσω από την ίριδα. Ο κρυσταλλοειδής φακός μοιάζει με μια χάντρα διαμέτρου 10 χιλιοστών και βοηθά να εστιάζουμε ευκρινώς σε διαφορετικές αποστάσεις. Ο καταρράκτης είναι η πάθηση κατά την οποία αυτός ο φακός χάνει την διαφάνεια του και θολώνει. Η θόλωση αυτή, έχει ως αποτέλεσμα την προοδευτική μείωση της όρασης.
Αιτίες πρόκλησης της πάθησης και συχνά συμπτώματα
Ο καταρράκτης παρουσιάζεται συνήθως στην τρίτη ηλικία. Τα τελευταία χρόνια όμως εμφανίζεται σε όλο και νεότερες ηλικίες. Μια από τις αιτίες που ενοχοποιούνται για την αλλαγή αυτή είναι η αυξημένη έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία εξαιτίας της λέπτυνσης της στιβάδας του όζοντος. Μερικές φορές, ο καταρράκτης μπορεί να προκληθεί μετά από τραυματισμό του οφθαλμού, από ορισμένες φλεγμονές του ματιού ή και από λήψη φαρμακευτικών ουσιών. Η λήψη κορτιζόνης για μεγάλο διάστημα από το στόμα ή συχνότερα η ενστάλαξη κολλυρίων κορτιζόνης μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση καταρράκτη σε νεότερες ηλικίες. Καταρράκτης μπορεί να εμφανιστεί επίσης μετα από ενδοφθάλμιες επεμβάσεις, όπως π.χ. μετά από μια αντιγλαυκωματική επέμβαση ή μια υαλοειδεκτομή σε μάτια που έχουν πάθει αποκόλληση αμφιβληστροειδούς. Άτομα που πάσχουν από σακχαρώδη διαβήτη, αλλά και άτομα με υψηλή μυωπία, εμφανίζουν καταρράκτη νωρίτερα. Σε άλλες, σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να παρουσιαστεί στη νεογνική, βρεφική ή παιδική ηλικία (συγγενής καταρράκτης), αν η μητέρα έχει νοσήσει κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης από κάποια μολυσματική ασθένεια (π.χ. από ερυθρά).
Τα πρώτα συμπτώματα του καταρράκτη είναι η προοδευτική μείωση της όρασης, το έντονο θάμβος στο φως, η συχνή αλλαγή των βαθμών των γυαλιών όρασης σε ηλικία μεγαλύτερη των 45 ετών, η ομιχλώδης όραση, η δυσκολία στην οδήγηση τη νύχτα εξαιτίας πολλών αντανακλάσεων από τα φώτα των αυτοκινήτων και η εξασθένηση της αντίληψης των χρωμάτων. Ορισμένες φορές, οι ασθενείς αρχίζουν και διαβάζουν καλύτερα κοντά, λόγω της μυωπίας που προκαλεί ένας συγκεκριμένος τύπος καταρράκτη, ο πυρηνικός. Η βελτίωση είναι πρόσκαιρη και συνήθως συνοδεύεται από σημαντική μείωση της μακρινής οράσεως. Όλα τα ανωτέρω επηρεάζουν τις καθημερινές λειτουργίες του ατόμου, προκαλώντας δυσκολίες στο διάβασμα, στο γράψιμο, στην παρακολούθηση τηλεόρασης, στο ράψιμο, στην οδήγηση και σε προχωρημένους καταρράκτες ακόμα και στο βάδισμα. Ακόμα, είναι αρκετά συχνά τα κατάγματα που προκαλούνται από λανθασμένη εκτίμηση του ύψους σε λευκά μαρμάρινα σκαλοπάτια σε ηλικιωμένα άτομα με καταρράκτη.
Η νέα πρωτοποριακή μέθοδος FLACS
Εδώ και περίπου 30 χρόνια, η επέμβαση του καταρράκτη γίνεται με την μέθοδο της φακοθρυψίας με υπερήχους, η οποία είναι η συμβατική μέθοδος που χρησιμοποιείται από την πλειοψηφία των οφθαλμιάτρων στην Ελλάδα. Τα τελευταία χρόνια μια νέα μέθοδος αφαίρεσης καταρράκτη έκανε την εμφάνιση της, αλλάζοντας σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε αυτή την συχνότατη πάθηση: Η μέθοδος FLACS (Femtosecond Laser Assisted Cataract Surgery), η οποία στα Ελληνικά μεταφράζεται ως «Εγχείρηση Καταρράκτη Υποβοηθούμενη από Femtosecond Laser». Το Femtosecond Laser είναι μια πηγή ενέργειας laser, η οποία μπορεί να κόψει και να εξαϋλώσει ιστό με μεγάλη ακρίβεια, χωρίς να δημιουργεί βλάβες στους παρακείμενους ιστούς. Tο Femtosecond Laser, με ακρίβεια ενός δέκατου του χιλιοστού, τελειοποιεί τα πρώτα στάδια της επέμβασης καταρράκτη, διευκολύνοντας τον χειρουργό στα επόμενα, τα οποία πραγματοποιούνται με τη χρήση υπερήχων. Μέσα σε 30 δευτερόλεπτα, τo Femtolaser δημιουργεί μικροσκοπικές τομές χωρίς νυστέρι, ανοίγει μια κυκλική οπή στην επιφάνεια του φακού και στη συνέχεια τον διαιρεί σε πολλαπλά τεμάχια.
Αυτή η πρώτη φάση της επέμβασης ελέγχεται αποκλειστικά με joystick και trackball μέσω οθονών και χωρίς φυσική επαφή του χειρουργού με το μάτι. Η μικροσκοπική τομή παρέχει ασφάλεια και ταχύτατη επούλωση κατά την επέμβαση, χωρίς να προκαλείται μετεγχειρητικός αστιγματισμός. Στη συνέχεια, ο κατακερματισμένος φακός, αναρροφάται με τη βοήθεια ειδικού μηχανήματος υπερήχων μέσα από την ίδια μικρή παρακέντηση. Το περίβλημα του καταρράκτη καθαρίζεται και μέσα στο σάκο αυτό, τοποθετείται ο ενδοφακός, αφού πρώτα διπλωθεί με ειδικό εργαλείο, έτσι ώστε να μπορεί να χωρέσει μέσα από την μικρή τομή. Η εγχείρηση γίνεται με ειδικές αναισθητικές σταγόνες, χωρίς ενέσεις στο μάτι και ο ασθενής μπορεί να επιστρέψει αμέσως μετά στο σπίτι του. Η όλη επέμβαση είναι ανώδυνη και αναίμακτη και διαρκεί 8-12 λεπτά, περίπου. Τις περισσότερες φορές δεν χρειάζονται καθόλου ράμματα.
Η μέθοδος FLACS θεωρείται παγκοσμίως η πιο σύγχρονη και εξελιγμένη μέθοδος για την αντιμετώπιση του καταρράκτη. Οι αυτοματισμοί που παρέχονται από το Femtolaser τυποποιούν τα στάδια της επέμβασης, τελειοποιώντας την ικανότητα και την δεξιότητα του χειρουργού. Η αξία της αναδεικνύεται ακόμα περισσότερο σε ιδιαίτερα δύσκολα και πολύπλοκα περιστατικά, καθώς επίσης και όταν πραγματοποιούνται διαθλαστικές επεμβάσεις ή επεμβάσεις πρεσβυωπίας με πολυεστιακούς (premium) ενδοφακούς.
Η μέθοδος FLACS εφαρμόζεται με επιτυχία εδώ και 9 χρόνια στη Μονάδα Προηγμένης Οφθαλμολογικής Μικροχειρουργικής (ΜΠΟΜ) του Metropolitan Hospital από τον χειρουργό οφθαλμίατρο Παντελή Α. Παπαδόπουλο, συντονιστή διευθυντή της Α’ Οφθαλμολογικής Κλινικής του νοσοκομείου. Η Μονάδα κατέχει την πρώτη θέση στην Ελλάδα με το μεγαλύτερο αριθμό περιστατικών FLACS που έχουν πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα στη χώρα μας, ενώ δημιουργήθηκε για να καλύψει τις ανάγκες των ατόμων με διαθλαστικά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων και αυτών με καταρράκτη, καθώς επίσης και όλες τις άλλες χειρουργικές υποειδικότητες της Οφθαλμολογίας. Εν γένει, ο υπερσύγχρονος εξοπλισμός της Μονάδας περιλαμβάνει το Alcon LenSx Femtosecond Laser για επεμβάσεις καταρράκτη και διαθλαστικής χειρουργικής, το οποίο είναι το πρώτο στην Ελλάδα και ένα από τα πρώτα στην Ευρώπη που χρησιμοποιείται και στα δύο είδη επεμβάσεων, το Wavelight EX500 Excimer Laser για διαθλαστικές επεμβάσεις, τις συσκευές φακοθρυψίας Alcon Centurion και Bausch & Lomb Stellaris PC, τα χειρουργικά μικροσκόπια Leica και Moller-Wedel, το διαγνωστικό Verion Image Guided System , καθώς και πολλά άλλα θεραπευτικά και διαγνωστικά μηχανήματα.
