ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑΣ ΠΟΥ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΥΝ ΤΟ STRESS ΤΟΥ ΧΕΙΡΟΥΡΓEIΟΥ

24-11-2016

Αρχαία ιατρικά κείμενα από την Αίγυπτο, την Ασία και τη Μέση Ανατολή περιγράφουν την ύπαρξη αναισθητικών με βάση το όπιο, τον Μανδραγόρα και το αλκοόλ.Σήμερα, οι αναισθησιολόγοι συχνά συνδυάζουν τοπικά, εισπνεόμενα και ενδοφλέβια αναισθητικά,προκειμένου να πετύχουν τις επιθυμητές συνθήκες αναισθησίας για το χειρουργείο.

Αν έχετε υποβληθεί σε κάποια χειρουργική επέμβαση, ισως να θυμάστε τον εαυτό σας να μετράει ανάποδα, 10,9,8.. και ύστερα να ξυπνάτε, με την επέμβαση να έχει τελειώσει πριν καν φτάσετε στο 5. Και ίσως να νομίζατε ότι κοιμάστε, μόνο που δεν κοιμόσασταν, ήσασταν υπό αναισθησία, κάτι πολύ πιο πολύπλοκο.Όταν ένας ασθενής λαμβάνει γενική αναισθησία, εκτός από το γεγονός ότι χάνει τις αισθήσεις του, είναι και ανίκανος να κουνηθεί, να δημιουργήσει αναμνήσεις, ή να νιώσει πόνο. Αν δεν υπήρχε η δυνατότητα να επιτευχθούν ταυτόχρονα όλα τα παραπάνω, πολλές από τις χειρουργικές επεμβάσεις που σήμερα θεωρούνται ρουτίνας,θα ήταν αδύνατο να πραγματοποιηθούν.

Αρχαία ιατρικά κείμενα από την Αίγυπτο,την Ασία και τη Μέση Ανατολή περιγράφουν για την ύπαρξη αναισθητικών με βάση το όπιο, τον Μανδραγόρα και το αλκοόλ.Σήμερα, οι αναισθησιολόγοι συχνά συνδυάζουν τοπικά, εισπνεόμενα και ενδοφλέβια αναισθητικά, προκειμένου να πετύχουν τις επιθυμητές συνθήκες αναισθησίας για το χειρουργείο.

Περιοχική αναισθησία

Η περιοχική αναισθησία (επισκληρίδιος, υπαραχνοειδής, blocks) εμποδίζει τα επώδυνα ερεθίσματα που προέρχονται από μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος, από το να φτάσουν στον εγκέφαλο.Ο πόνος ταξιδεύει μέσα από το νευρικό σύστημα με τη μορφή ηλεκτρικών σημάτων. Τα φάρμακα της περιοχικής αναισθησίας λειτουργούν λοιπόν σαν ένας «ηλεκτρικός φράχτης», και αυτό επιτυγχάνεται με τη σύνδεσή τους με συγκεκριμένες πρωτεΐνες στη μεμβράνη των νευρικών κυττάρων, που ελέγχουν τη δίοδο φορτισμένων σωματιδίων, εμποδίζοντας την είσοδο των θετικά φορτισμένων σωματιδίων στο εσωτερικό των κυττάρων.Μια
τέτοια ουσία είναι και η κοκαΐνη, η αναισθητική δράση της οποίας ανακαλύφθηκε τυχαία, όταν κατά λάθος έπεσε στη γλώσσα ενός ειδικευόμενου Οφθαλμολογίας. Η κοκαΐνη χρησιμοποιείται ακομα και στις μέρες μας σε ορισμένες περιπτώσεις, και πολλά από τα υπόλοιπα τοπικά αναισθητικά που χρησιμοποιούνται σήμερα έχουν παρόμοια σύσταση και ανάλογο μηχανισμό δράσης.

Η περιοχική αναισθησία δεν μπορεί όμως να εφαρμοστεί σε όλες τις χειρουργικές επεμβάσεις, είτε διότι η θέση και το είδος της επέμβασης δεν το επιτρέπουν (επεμβάσεις στο κεφάλι, την καρδιά, τον θώρακα),είτε γιατί ο ίδιος ο ασθενής επιθυμεί να “κοιμηθεί”, ώστε να μην έχει καμιά επαφή με το περιβάλλον.Σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται κάτι που να δρα σε ολόκληρο το νευρικό σύστημα, συμπερι- λαμβανομένου του εγκεφάλου, και αυτό ακριβώς επιτυγχάνεται με τη γενική αναισθησία, η οποία εξασφαλίζει απώλεια αισθήσεων, αναλγησία και αμνησία.Αυτό ακριβώς επιτυγχάνουν τα εισπνεόμενα αναισθητικά.Στον Δυτικό Κόσμο ο αιθέρας (diethyl ether) ήταν το πρώτο ευρύτερα χρησιμοποιημένο εισπνεόμενο αναισθητικό. Αρχικά ήταν δημοφιλές σαν ψυχαγωγικό ναρκωτικό, έως ότου ανακαλύφθηκε ότι πολλές φορές άτομα υπό την επήρεια του αιθέρα δεν αντιλαμβάνονταν τραυματισμούς. Τη δεκαετία του 1840, άρχισε να χρησιμοποιείται για καταστολή κατά τη διάρκεια εξαγωγών δοντιών και άλλων μικροεπεμβάσεων.Ακολούθησε το πρωτοξείδιο του αζώτου, το οποίο χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα, και άλλα πιο δημοφιλή παράγωγα του αιθέρα όπως το σεβοφλουράνιο. Η αναισθησία με εισπνεόμενα, συμπληρώνεται συνήθως με ενδοφλέβια αναισθητικά, η ανάπτυξη των οποίων ξεκίνησε ήδη από το 1870. Αυτά που έχουν ευρύτερη χρήση είναι η προποφόλη, που προκαλεί απώλεια συνείδησης, τα οπιοειδή που δρουν αναλγητικά όπως η φεντανύλη, και οι βενζοδιαζεπίνες που δρουν αγχολυτικά. Οι ενδοφλέβιοι παράγοντες φαίνεται ότι δρουν και αυτοί με ανάλογο τρόπο επηρεάζοντας την μεταβίβαση ηλεκτρικών σημάτων στο κεντρικό νευρικό σύστημα. Φυσιολογικά τα ηλεκτρικά σήματα του εγκεφάλου μοιάζουν με μια «χαοτική συμφωνία», καθώς οι διάφορες περιοχές του εγκεφάλου επικοινωνούν μεταξύ τους. Αυτή η αέναη σύνδεση είναι που μας κρατάει ξύπνιους και σε εγρήγορση. Με την εισαγωγή στην αναισθησία όμως, τα σήματα αυτά χαμηλώνουν σε ένταση και γίνονται πιο οργανωμένα,υποδηλώνοντας ότι κάποιες περιοχές του εγκεφάλου παύουν πλέον να επικοινωνούν μεταξύ τους.

Πώς λειτουργεί η αναισθησία

Υπάρχουν πολλά που ακόμα δεν γνωρίζουμε σχετικά με το πώς ακριβώς συμβαίνει αυτό. Αρκετά από τα αναισθητικά δεσμεύουν έναν υποδοχέα που λέγεται GABAa, και βρίσκεται στους νευρώνες του εγκεφάλου, αφήνοντας έτσι μια πύλη ανοικτή η οποία επιτρέπει την είσοδο στο εσωτερικό του κυττάρου αρνητικά φορτισμένων σωματιδίων. Η συσσώρευση αρνητικών φορτίων προκαλεί ένα είδος «βραχυκυκλώματος» στο νευρικό κύτταρο, εμποδίζοντας έτσι τη μετάδοση ηλεκτρικών σημάτων. Το νευρικό σύστημα διαθέτει πολλούς τέτοιους διαύλους ελέγχοντας έτσι οδούς μνήμης, κίνησης και συνείδησης. Τα περισσότερα αναισθητικά δρουν σε περισσότερες από μία οδούς, και δεν επηρεάζουν μόνο το κεντρικό νευρικό σύστημα. Κάποια επηρεάζουν την καρδιά, τους πνεύμονες και άλλα ζωτικά όργανα. Τα αναισθητικά μπορούν λοιπόν να έχουν σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες, γι’ αυτό και ο αναισθησιολόγος πρέπει να χορηγήσει ακριβώς τη σωστή δόση και αναλογία φαρμάκων ώστε να πετύχει τις επιθυμητές συνθήκες αναισθησίας, παρακολουθώντας
ταυτόχρονα τις ζωτικές λειτουργίες του ασθενή, αναπροσαρμόζοντας διαρκώς τόσο το είδος όσο και τις δόσεις των φαρμάκων. Η παρακολούθηση των ζωτικών λειτουργιών του ασθενή από τον αναισθησιολόγο (monitoring) είναι συνεχής και προσαρμόζεται ανάλογα με τη βαρύτητα της επέμβασης και την παθολογία του ασθενή, περιλαμβάνοντας στην πιο βασική της μορφή τη συνεχή καταγραφή καρδιογραφήματος, σφύξεων, κορεσμού αρτηριακού αίματος σε οξυγόνο, τελοεκπνευστικού διοξειδίου του άνθρακα και τη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης.Η αναισθησία ειναι πολύπλοκη, η συνεχής όμως εξέλιξη στον τομέα αυτό έχει συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην ανάπτυξη νέων και βελτιωμένων χειρουργικών τεχνικών όπως ειναι οι λαπαροσκοπικές επεμβάσεις, καθώς επίσης και στην ομαλή και ασφαλή διενέργεια καισαρικών τομών, διάνοιξη φραγμένων αρτηριών, αντικατάσταση ήπατος και νεφρών, και άλλων σωτήριων επεμβάσεων.Κάθε χρόνο αναπτύσονται νέες τεχνικές αναισθησίας, που στο μέλλον θα επιτρέψουν σε ολοένα και περισσότερους ασθενείς να αντιμετωπίσουν με επιτυχία και ασφάλεια το stress του χειρουργείου.

Lousila Komh