Πώς να προλάβετε, να αποφύγετε ή να περιορίσετε τα συμπτώματα
Μαζί με την άνοιξη έρχονται και οι αλλεργίες. Πολλοί άνθρωποι έχουν προδιάθεση να αναπτύξουν έστω και μία φορά στη ζωή τους κάποια αλλεργική αντίδραση. Συνήθως υπάρχει κληρονομική προδιάθεση. Οι αλλεργίες μπορεί να εκδηλωθούν για πρώτη φορά τόσο σε πολύ μικρές όσο και σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Ο μηχανισμός της αλλεργίας είναι ένας και μοναδικός και μπορεί να αφορά οποιοδήποτε σύστημα του οργανισμού: δέρμα, οφθαλμούς, ανώτερο ή κατώτερο αναπνευστικό κ.λπ.
Τι είναι όμως η αλλεργική αντίδραση;
Το ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου διαθέτει αμυντικούς μηχανισμούς έναντι πολλών και διαφορετικών ουσιών, οι οποίες βρίσκονται στον αέρα που εισπνέουμε, στις τροφές που καταναλώνουμε καθώς επίσης και σε αντικείμενα με τα οποία ερχόμαστε σε επαφή. Όλες αυτές τις ουσίες που, δυνητικά, προκαλούν αλλεργική αντίδραση τις ονομάζουμε αλλεργιογόνες. Οι κυριότερες από αυτές είναι: η γύρη των λουλουδιών, οι τρίχες των ζώων, η οικιακή σκόνη, κάποιες τροφές και φάρμακα. Επιπλέον, σοβαρές αλλεργίες μπορεί να προκαλέσουν τσιμπήματα εντόμων (σφήκες κ.λπ.).
Στο αίμα μας κυκλοφορούν διάφορα αντισώματα που λειτουργία τους είναι να απομονώσουν και να καταστρέψουν κάθε ξένη ουσία που μπορεί να μας βλάψει. Εκείνα τα αντισώματα που εμπλέκονται στους μηχανισμούς της αλλεργίας ονομάζονται ανοσοσφαιρίνες Ε (immunoglobulineE ή εν συντομία IgE).
Στους ανθρώπους με αλλεργική προδιάθεση το ποσοστό αυτού του είδους αντισωμάτων είναι αυξημένο.
Κάθε τύπος IgE είναι ειδικός για ένα συγκεκριμένο αλλεργιογόνο (π.χ. IgE για τη σκόνη). Έτσι εξηγείται γιατί ορισμένοι είναι ευαίσθητοι σε μία αλλεργιογόνο ουσία και άλλοι σε περισσότερες (περισσότεροι τύποι IgE).
Όταν, λοιπόν, ο οργανισμός έρθει σε επαφή για πρώτη φορά με κάποια από αυτές τις ουσίες, δρομολογείται μια σειρά από αντιδράσεις.
Αρχικά έχουμε παραγωγή των ειδικών αντισωμάτων Ε. Εν συνεχεία αυτά επικάθονται στην επιφάνεια ειδικών κυττάρων που ονομάζονται μαστοκύτταρα. Τα κύτταρα αυτά αφθονούν στη μύτη, τους οφθαλμούς, το δέρμα, τους πνεύμονες και στη γαστρεντερική οδό, περιέχουν δε χημικές ουσίες (π.χ. ισταμίνη) ονομαζόμενες «μεσολαβητές». Την επόμενη φορά που η αλλεργιογόνος ουσία θα έρθει σε επαφή με τον οργανισμό, «συλλαμβάνεται» από τα ευαισθητοποιημένα αντισώματα Ε που, με τη σειρά τους, προκαλούν την έκκριση των μεσολαβητών. Οι μεσολαβητές είναι υπεύθυνοι για τη συμπτωματολογία της αλλεργικής αντίδρασης:
- κνησμός
- οίδημα
- υπερέκκριση βλέννας
- εξάνθημα
- υπεραιμία
- βήχας.
Κυριότερα αλλεργικά νοσήματα
Τα όργανα του ανθρώπινου σώματος που επηρεάζονται από τους μεσολαβητές της φλεγμονής είναι αρκετά και τα συμπτώματα που προκαλούνται είναι:
- Αλλεργική επιπεφυκίτιδα
Εκδηλώνεται με υπεραιμία των οφθαλμών, δακρύρροια και κνησμό. - Ατοπική δερματίτιδα ή έκζεμα
- Εκδηλώνεται όταν κάποιος αλλεργιογόνος παράγοντας έρθει σε επαφή με το δέρμα. Η δερματίτιδα αυτή χαρακτηρίζεται από κνησμό, ερυθρότητα και ξεφλούδισμα του δέρματος.
Εκδηλώνεται, συνήθως, από την παιδική ηλικία και ένα υψηλό ποσοστό εξ` αυτών που θα την εκδηλώσουν (πάνω από 50%) θα αναπτύξουν και άσθμα. - Κνίδωση
Χαρακτηρίζεται από κνησμό και κόκκινες φουσκάλες οι οποίες μπορεί να συρρέουν. Είναι μια αλλεργική αντίδραση η οποία προκαλείται κυρίως από φάρμακα, λοιμώξεις και τροφές. Τροφές που, συχνότερα, ευθύνονται για παρόμοιες αντιδράσεις είναι: τα οστρακοειδή, τα αυγά, το αγελαδινό γάλα, οι ξηροί καρποί, το στάρι κ.λπ.
Ειδικά οι τροφές, φάρμακα όπως η πενικιλλίνη και τα τσιμπήματα εντόμων μπορούν να προκαλέσουν συστηματική αλλεργική αντίδραση η οποία ονομάζεται «αναφυλαξία» και μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή του πάσχοντος. - Βρογχικό άσθμα
Κυριότερα συμπτώματά του είναι: αίσθημα βάρους στο στήθος, βήχας, συριγμός της αναπνοής, δύσπνοια.
Διάγνωση αλλεργίας
Τις περισσότερες φορές η συμπτωματολογία είναι τόσο χαρακτηριστική που δεν χρειάζεται καμία επιβεβαίωση ότι πρόκειται για αλλεργική αντίδραση.
Υπάρχουν όμως περιπτώσεις με άτυπη συμπτωματολογία για τη θεραπευτική αντιμετώπιση των οποίων η απόδειξη ύπαρξης αλλεργικής προδιάθεσης είναι σημαντική.
Οι κυριότερες διαγνωστικές μέθοδοι είναι:
- Αλλεργικά δερματικά τεστ (pricktests)
Αυτά αποτελούν την πλέον χρησιμοποιούμενη μέθοδο. Γίνεται σκαριφισμός του δέρματος (συνήθως στην έσω επιφάνεια του αντιβραχίου) και εν συνεχεία έγχυση μίας σταγόνας από κάθε αλλεργιογόνο ουσία.
Η ύπαρξη αντίδρασης (ερεθισμός-οίδημα-κνησμός) αποδεικνύει την ύπαρξη αλλεργικής προδιάθεσης στη συγκεκριμένη ουσία. - Blood (rast) test
Είναι αιματολογική εξέταση, περισσότερο δαπανηρή από την προηγούμενη, με όχι άμεσα αποτελέσματα. Χρησιμοποιείται κυρίως σε περιπτώσεις που είναι αδύνατη η πραγματοποίηση των δερματικών δοκιμασιών (π.χ. περιπτώσεις ασθενών που λαμβάνουν συγκεκριμένα φάρμακα κ.λπ.). - Μέτρηση της ολικής IgE
Αυτή εμφανίζεται αυξημένη σε άτομα με αλλεργική προδιάθεση.
Ειδικά το βρογχικό άσθμα μπορεί να διαγνωσθεί με τη σπιρομέτρηση, η οποία εκτελείται και εν συνεχεία επαναλαμβάνεται, αφού προηγουμένως έχουν χορηγηθεί στον εξεταζόμενο εισπνοές με β2-διεγέρτη (σαλβουταμόλη ή AEROLIN). Εάν κατά τη 2η δοκιμασία παρουσιαστεί σημαντική βελτίωση, τότε τίθεται η διάγνωση του βρογχικού άσθματος.
Πρόληψη και θεραπεία
Η πρόληψη συνίσταται κυρίως στην αποφυγή (στο μέτρο που αυτό είναι δυνατόν) του αλλεργιογόνου παράγοντα και εφόσον είναι γνωστός (π.χ. αλλεργία στο τρίχωμα της γάτας).
Επίσης, η απομάκρυνση από το χώρο εργασίας ή και κατοικίας όταν αποδεδειγμένα αποτελούν αιτία συχνών και σοβαρών αλλεργικών κρίσεων. Ορισμένοι παρουσιάζουν σταθερά κάθε χρόνο, την άνοιξη, συμπτωματολογία αλλεργικής ρινίτιδας ή βρογχικού άσθματος (εποχική αλλεργική ρινίτιδα & εποχικό αλλεργικό άσθμα). Σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να αρχίσουμε την κατάλληλη αγωγή ένα μήνα περίπου πριν την έναρξη της άνοιξης. Έτσι θα αποφύγουμε την εκδήλωση της νόσου ή θα περιορίσουμε στο ελάχιστο δυνατόν τη συμπτωματολογία.
Σε περίπτωση εμφάνισης αλλεργικής συμπτωματολογίας θα πρέπει να απευθυνθείτε στον ειδικό (ωτορινολαρυγγολόγο, πνευμονολόγο, αλλεργιολόγο) ανάλογα του συστήματος του οργανισμού που έχει προσβληθεί. Η θεραπευτική αντιμετώπιση εξαρτάται κυρίως από τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.
Πρώτης γραμμής φάρμακα κατά της αλλεργίας είναι τα αντιισταμινικά και η κορτιζόνη, που μπορεί να χορηγηθούν συστηματικά (χάπι, ενέσιμος μορφή) ή τοπικά (π.χ. αλοιφές, σταγόνες για ρινική ή οφθαλμική εφαρμογή, spray για εισπνοές κ.λπ.).
Επίσης, χορηγούνται αποσυμφορητικά (π.χ. στη ρινική συμφόρηση). Μια άλλη κατηγορία φαρμάκων είναι τα αντιλευκοτριένια τα οποία χρησιμοποιούνται στο βρογχικό άσθμα.
Σε σοβαρού τύπου αλλεργικές αντιδράσεις, το φάρμακο που θα πρέπει να χορηγηθεί άμεσα είναι η αδρεναλίνη.
Η Ανοσοθεραπεία ή «εμβόλιο αλλεργίας», στόχος της οποίας είναι η τροποποίηση της αντίδρασης του ανοσοποιητικού συστήματος, ώστε να μην εκλαμβάνει πλέον τις αλλεργιογόνες ουσίες ως απειλητικές και να μην υπεραντιδρά σε αυτές με τα γνωστά αλλεργικά συμπτώματα (π.χ. δακρύρροια, καταρροή, βήχα).
Υπάρχει η κλασική ανοσοθεραπεία με τη μορφή υποδόριων ενέσεων, ενώ, τα τελευταία χρόνια, εφαρμόζεται μια νέα μορφή ανοσοθεραπείας κατά την οποία χορηγούνται χάπια ή σταγόνες που λαμβάνονται υπογλωσσίως.
Τέλος, όσον αφορά το βρογχικό άσθμα, θα πρέπει να αναφερθεί η χρήση νέων καινοτόμων φαρμάκων (βιολογικοί παράγοντες) με τη μορφή υποδόριων ενέσεων, τα οποία χορηγούνται σε ασθενείς με σοβαρό αλλεργικό βρογχικό άσθμα και υψηλές τιμές ανοσοσφαιρίνης Ε ή ηωσινοφίλων.
