Το έμφραγμα του μυοκαρδίου αποτελεί ένα ξαφνικό και απρόσμενο γεγονός, το οποίο ο ασθενής αλλά και όλη η οικογένεια καλούνται να αναγνωρίσουν και να αντιμετωπίσουν τόσο στην οξεία φάση αλλά και μακροπρόθεσμα.
Είναι ως ένα βαθμό κατανοητό ο απρόσμενος αυτός επισκέπτης να προκαλεί αισθήματα φόβου, άγχους και ανησυχίας στον ασθενή και την οικογένειά του. Έχει παρατηρηθεί ότι μετά το πρώτο κύμα άγχους από την εισβολή του εμφράγματος, υπάρχει μια περίοδος σχετικής ασφάλειας και ηρεμίας, κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του ασθενούς. Αυτή συμβαδίζει με τη σταδιακή αποδοχή της νέας κατάστασης, αλλά κυρίως με τη βελτίωση της ενδονοσοκομειακής πορείας του εμφραγματία. Καθώς όμως ο ασθενής ετοιμάζεται να εξέρθει του νοσοκομείου, ένα νέο κύμα άγχους και ανασφάλειας εμφανίζεται, το οποίο κυρίως κατευθύνεται από την άγνοια της καθημερινής διαχείρισης του εμφραγματία, εκτός πλέον του νοσοκομείου. Ζητήματα όπως το είδος διατροφής, της άσκησης, της επιστροφής στην εργασία και της σεξουαλικής δραστηριότητας στην μετά το έμφραγμα εποχή μετατρέπονται ξαφνικά σε δυσεπίλυτα προβλήματα, στα οποία βέβαια ο ασθενής και η οικογένεια επιβάλλεται να λάβουν ειδική πληροφόρηση.
Σκοπός των οδηγιών που περιγράφονται σε αυτό το κείμενο είναι να δοθούν με τρόπο απλό και κατανοητό οι απαραίτητες οδηγίες για τη σταδιακή και αποτελεσματική προσαρμογή της καθημερινής ζωής στη μετά το έμφραγμα εποχή. Η εφαρμογή των οδηγιών αυτών είναι δυνατόν να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση και τις δυνάμεις του ασθενούς, με απώτερο σκοπό την πλήρη επανένταξή του, αλλά και τη μείωση στο ελάχιστο της πιθανότητας επανεμφάνισης νέου καρδιακού επεισοδίου.
ΖΗΤΗΜΑ 1ο - Αποκατάσταση Σωματικής Δραστηριότητας
Ήδη από τις πρώτες ημέρες της νοσηλείας σας στο νοσοκομείο ο καρδιολόγος σας συνιστά να αποφεύγετε τη συνεχή κατάκλιση και σας ενθαρρύνει να κάθεστε σε καρέκλα, να κάνετε μερικά βήματα εντός του δωματίου σας και να επισκέπτεστε την τουαλέτα για τη πραγματοποίηση της σωματικής σας ανάγκης. Μόλις επιστρέψετε στο σπίτι σας, και ανάλογα με τη βαρύτητα του εμφράγματος και των πιθανών επιπλοκών σας, συνιστάται κατά την 1η εβδομάδα να αρχίσετε τη σταδιακή εκτέλεση ηπίων δραστηριοτήτων. Τέτοιες είναι η άνοδος και η κάθοδος 5-10 σκαλοπατιών ή ένας μικρός περίπατος 200-300 μέτρων έξω από το σπίτι, έτσι στο τέλος της εβδομάδας αυτής να μπορείτε, χωρίς στηθάγχη, δύσπνοια ή εύκολη κόπωση, να ανεβαίνετε μια σκάλα 20 σκαλοπατιών ή να πραγματοποιείτε έναν περίπατο συνολικής διαδρομής 800-1000 μέτρων.
Τις επόμενες εβδομάδες θα προσπαθήσετε σταδιακά, αλλά όχι υπερβολικά γρήγορα, να αυξάνετε τη σωματική σας δραστηριότητα, έχοντας οδηγό τη σωματική σας ικανότητα. Με άλλα λόγια, μέχρι το τέλος του 1ου μήνα μπορείτε να αυξάνεται τη σωματική σας δραστηριότητα στο επίπεδο της προ εμφράγματος εποχής, με την προϋπόθεση ότι αυτή η δραστηριότητα δεν σας προκαλεί στηθάγχη, δύσπνοια ή σοβαρή σωματική κόπωση.
Μετά το 1ο μήνα, και με την προϋπόθεση ότι μέχρι τότε η πορεία σας ήταν ομαλή, μπορείτε να ξεκινήσετε αεροβική σωματική άσκηση, όπως ελαφρύ τρέξιμο, οδήγηση ποδηλάτου, κολύμπι, χορός ή τρέξιμο σε κυλιόμενο τάπητα.
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι προ της έναρξης της αεροβικής άσκησης, θα πρέπει να εκτιμηθεί η κατάστασή σας από τον καρδιολόγο σας, ο οποίος θα σας δώσει και περαιτέρω οδηγίες για το επίπεδο και το είδος της άσκησης αυτής.
Μετά το πέρας αυτού του χρονικού διαστήματος και εφόσον η πορεία σας ήταν ομαλή και χωρίς συμπτώματα, θα πρέπει να πραγματοποιείτε μια κανονική πλέον σωματική δραστηριότητα. Ένα καλό τέτοιο πρόγραμμα είναι η μέτριας έντασης αερόβια σωματική άσκηση (π.χ. γρήγορο βάδισμα ή ποδηλασία) για 30 λεπτά 5 φορές την εβδομάδα. Η ένταση της άσκησης που θα πραγματοποιείτε τώρα μπορεί να σας προκαλεί στο τέλος ελαφρά δύσπνοια, αλλά σε καμιά περίπτωση στηθαγχικό πόνο. Στην περίπτωση εκείνη που σας είναι δύσκολο να ασκηθείτε 30 λεπτά, 5 φορές την εβδομάδα από την αρχή, προσπαθήστε μια σταδιακή αύξηση του χρόνου άσκησης (π.χ. 10 λεπτά άσκησης στην αρχή) με σταδιακή αύξηση στα 30 λεπτά.
ΖΗΤΗΜΑ 2ο - Επιστροφή στην Εργασία
Οι περισσότεροι ασθενείς είναι δυνατόν μετά το πέρας άλλοτε άλλου χρονικού διαστήματος από το έμφραγμα να επιστρέψουν στην εργασία τους. Οι παράγοντες που θα καθορίσουν τον χρόνο αυτό είναι η κατάσταση της υγείας σας μετά το έμφραγμα, αλλά και το είδος της εργασίας σας. Σε περίπτωση ασθενών που ανακάμπτουν γρήγορα από ένα μικρό έμφραγμα, είναι δυνατόν να επιστρέψουν στην εργασία τους σε περίπου 2 εβδομάδες, εάν η εργασία δεν περιλαμβάνει βαριά χειρωνακτική προσπάθεια. Ασθενείς που επιτελούν βαριά χειρωνακτική προσπάθεια θα χρειαστεί να επιστρέψουν αργότερα στην εργασία τους ή και σπανίως μπορεί θα χρειαστεί να αλλάξουν δουλειά. Στην τελευταία περίπτωση, η κατάσταση υγείας του ασθενούς παίζει καθοριστικό ρόλο. Σε κάθε περίπτωση, ο καρδιολόγος σας θα σας βοηθήσει για τον καθορισμό του χρόνου και του είδους της εργασίας που θα είστε ικανός να επιτελείτε μετά την αποκατάστασή σας.
ΖΗΤΗΜΑ 3ο - Σεξουαλική Δραστηριότητα
Τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι η επανέναρξη της σεξουαλικής σας δραστηριότητας θα πρέπει να γίνει μερικές εβδομάδες μετά από την έξοδό σας από το νοσοκομείο. Κύριος παράγοντας αυτής της περιόδου αποχής από τη σεξουαλική δραστηριότητα είναι η κατάσταση της υγείας σας μετά το έμφραγμα. Έτσι ασθενείς με ομαλή και ανεπίπλεκτη πορεία μετά το έμφραγμα είναι δυνατόν να έχουν σεξουαλική δραστηριότητα σε 2-4 εβδομάδες μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο. Αντίθετα ασθενείς με επιπλεγμένη πορεία εμφράγματος είναι δυνατόν να αρχίσουν της σεξουαλική δραστηριότητα πολύ αργότερα. Σε κάθε περίπτωση ο καρδιολόγος σας θα φροντίσει προ της εξόδου σας να λάβετε σχετικές οδηγίες.
Αυτό που θα πρέπει να γνωρίζετε είναι ότι η επανέναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας δεν αυξάνει τον κίνδυνο για νέο έμφραγμα, αλλά αντίθετα συμβάλλει ουσιαστικά στη σταδιακή αποκατάσταση της σωματικής και ψυχικής σας υγείας. Μετά από ένα έμφραγμα του μυοκαρδίου, 1 στους 3 άνδρες είναι πιθανόν να παρουσιάζει διαταραχές της στυτικής λειτουργίας, οι οποίες μπορεί να δυσκολέψουν τη διενέργεια της σεξουαλικής πράξης. Αν και συνήθως αυτές οι διαταραχές της στυτικής λειτουργίας οφείλονται σε ψυχολογικά αίτια, φάρμακα που θα σας χορηγηθούν, όπως οι β-αναστολείς, είναι δυνατόν σπανίως να ευθύνονται.
Στη περίπτωση που βιώσετε μια τέτοια διαταραχή της στυτικής λειτουργίας, μη διστάσετε να το αναφέρετε στο καρδιολόγο σας, ο οποίος θα σας βοηθήσει. Συγκεκριμένα είναι δυνατόν να κάνει κάποιες τροποποιήσεις στην φαρμακευτική αγωγή που ήδη λαμβάνετε, ή ίσως σας χορηγήσει φάρμακα ενισχυτικά της στύσης.
ΖΗΤΗΜΑ 4ο - Οδήγηση
Εάν οδηγείτε ιδιωτικό αυτοκίνητο ή μοτοποδήλατο, για ένα χρονικό διάστημα 4 εβδομάδων θα πρέπει να απέχετε. Συνήθως μετά από αυτό το χρονικό διάστημα, θα μπορείτε να οδηγείτε το όχημά σας, με τη προϋπόθεση ότι η υγεία σας έχει αποκατασταθεί ικανοποιητικά. Σε περίπτωση που οδηγείτε αυτοκίνητο δημόσιας χρήσης, μικρής ή μεγάλης χωρητικότητας, είναι δυνατόν να εκτιμηθεί η κατάσταση της υγείας σας με ειδικές εξετάσεις πριν αναλάβετε εκ νέου την οδήγηση του οχήματος αυτού.
Σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να ενημερώσετε την ασφαλιστική εταιρία του οχήματός σας, διότι είναι πιθανόν να έχετε ασφαλιστικά προβλήματα σε περίπτωση ατυχήματος με το όχημά σας.
ΖΗΤΗΜΑ 5ο - Ψυχολογικές Επιπτώσεις
Το έμφραγμα του μυοκαρδίου είναι δυνατόν σε αρκετές περιπτώσεις να προκαλέσει στους ασθενείς αίσθημα συναισθηματικής φόρτισης, φόβου και άγχους, τα οποία συνήθως είναι παροδικά. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις είναι δυνατόν τα συναισθήματα αυτά να επιμένουν για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, και σπανίως να οδηγήσουν σε καταθλιπτικό συναίσθημα. Εάν αυτό το καταθλιπτικό συναίσθημα επιμένει πέραν των 3-4 εβδομάδων, μη διστάσετε να μιλήσετε στον καρδιολόγο σας.
Επίμονη καταθλιπτική συνδρομή χρήζει θεραπευτικής παρέμβασης, γιατί σε αντίθετη περίπτωση υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής, επιβραδύνει σοβαρά τη φυσιολογική επανένταξή σας, αλλά και πιθανώς αυξάνει την πιθανότητα νέου καρδιακού επεισοδίου.
ΖΗΤΗΜΑ 6ο - Διατροφή
Ο ασθενής μετά από το έμφραγμα του μυοκαρδίου συνιστάται να υιοθετεί τον μεσογειακό τύπο διατροφής. Αυτό σημαίνει ότι μπορείτε να τρώτε περισσότερα δημητριακά, φρούτα, λαχανικά και ψάρια, ενώ πρέπει να τρώτε λιγότερο κρέας. Προτείνεται το λευκό κρέας (π.χ. κοτόπουλο) 1 φορά την εβδομάδα και το κόκκινο κρέας (π.χ. μοσχάρι) 1 φορά κάθε 2η εβδομάδα.
Τα βούτυρα και τα πλούσια σε λίπος τυριά δεν συνιστώνται, ενώ το μαγείρεμα πρέπει να γίνεται με ελαιόλαδο, αλλά και αυτό όχι σε υπερβολικές ποσότητες. Το αλάτι πρέπει να αποφεύγεται, όπως και τροφές πλούσιες σε αυτό (π.χ. ελιές, φέτα, αλίπαστα).
Το μαγείρεμα στον ατμό, την κατσαρόλα ή το φούρνο είναι αποδεκτά, αλλά τα τηγανιτά πρέπει να αποφεύγονται. Βέβαια ιδιαίτερης σημασίας έχει η απώλεια σωματικού βάρους σε υπέρβαρους ασθενείς, σε επίπεδα που θα καθοριστούν από τον καρδιολόγο σας. Η απώλεια αυτή μπορεί να επιτευχθεί με τον συνδυασμό άσκησης και κατάλληλης διατροφής.
ΖΗΤΗΜΑ 7ο - Κάπνισμα
Εάν καπνίζατε προ της εισβολής του εμφράγματος είναι απαραίτητο να το διακόψετε. Η συνέχιση του καπνίσματος διπλασιάζει την πιθανότητα νέου εμφράγματος, αιφνίδιου θανάτου και ακυρώνει πολλές από τις ευεργετικές δράσεις των θεραπειών που σας εφαρμόζονται. Επιπλέον πρέπει να αποφεύγετε και το παθητικό κάπνισμα γιατί και αυτό αυξάνει τον κίνδυνο.
Εάν σας είναι πολύ δύσκολο να διακόψετε το κάπνισμα, ο καρδιολόγος μπορεί να σας βοηθήσει με τη συνταγογράφηση ειδικών φαρμάκων που βοηθούν τη διακοπή.
ΖΗΤΗΜΑ 8ο - Αλκοόλ
Εάν καταναλώνατε αλκοόλ πριν το έμφραγμα, μπορείτε εφόσον το επιθυμείτε να καταναλώνετε μικρές ποσότητες και μετά. Οι άντρες δεν πρέπει να υπερβαίνετε όμως τις συνιστώμενες δόσεις, οι οποίες δεν μπορεί να είναι πάνω από 200 ml κρασιού ή 1-2 μπύρες το 24ωρο, ενώ για τις γυναίκες ισχύουν οι μισές δόσεις. Καλό θα είναι να το συζητήσετε και αυτό με τον καρδιολόγο σας.
ΖΗΤΗΜΑ 9ο - Φάρμακα
Κατά την έξοδό σας από το νοσοκομείο σας έχουν χορηγηθεί φάρμακα. Τα φάρμακα αυτά, έχουν σκοπό να μετριάσουν τα τυχόν συμπτώματά σας, αλλά ο κύριος ρόλος τους είναι να προλάβουν ένα νέο καρδιακό επεισόδιο και να αυξήσουν κατά αυτό τον τρόπο την επιβίωσή σας. Κάποια από αυτά τα φάρμακα θα τα λάβετε για ορισμένο χρονικό διάστημα, ενώ κάποια από αυτά θα τα λαμβάνετε δια βίου.
Εάν παρατηρήσετε κάτι στον οργανισμό σας και πιστεύετε ότι μπορεί να οφείλεται στο φάρμακο, μη διστάσετε να επικοινωνήσετε με τον καρδιολόγο σας.
Σε ΚΑΜΙΑ όμως περίπτωση δεν θα διακόψετε κάποιο φάρμακο χωρίς προηγουμένως να έχετε συμβουλευτεί τον καρδιολόγο σας.
