Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ο μυϊκός δακτύλιος που υπάρχει στο κάτω μέρος του οισοφάγου και εμποδίζει την παλινδρόμηση της τροφής από το στομάχι για κάποιο λόγο δεν κλείνει εντελώς, με αποτέλεσμα το περιεχόμενο του στομάχου να μπορεί να επιστρέψει στον οισοφάγο.
Συχνά συνυπάρχει µε διαφραγµατοκήλη, κατά την οποία τµήµα ή ολόκληρο το στοµάχι εισέρχεται, από το οισοφαγικό τρήµα ή από άλλα ελλείµματα του διαφράγµατος, στον θώρακα, προκαλώντας χρόνια ή οξέα προβλήµατα. Εκτός από τη διαφραγµατοκήλη, άλλοι αιτιολογικοί παράγοντες γνωστοί σήμερα είναι:
- η παχυσαρκία
- το κάπνισµα
- η κατανάλωση συγκεκριµένων τροφών (: λιπαρές τροφές,τηγανητά, καυτερές τροφές) και ποτών
- η αυξηµένη ενδοκοιλιακή πίεση
- η κατανάλωση µεγάλων γευµάτων σε συνδυασμό με κατάκλιση αµέσως µετά το φαγητό
- η λήψη συγκεκριµένων φαρµάκων (π.χ. αντιχολινεργικά, ανταγωνιστές β-υποδοχέων, βρογχοδιασταλτικά, ανταγωνιστές διαύλων ασβεστίου, ντοπαµινεργικά φάρµακα, προγεστερόνη, κ.ά.)
Συµπτώµατα
Αυτά περιλαµβάνουν:
- οπισθοστερνικό καύσο
- όξινες αναγωγές
- πόνο στον στόµαχο ή οπισθοστερνικά
- επιµένοντα πόνο στον λαιµό, βράγχος φωνής ή λαρυγγίτιδα
- χρόνιο βήχα, άσθµα αρχόµενο σε µεγάλη ηλικία, άσθµα κυρίως τις βραδινές ώρες και συχνές λοιµώξεις αναπνευστικού
- αίσθηµα ξένου σώµατος στον λαιµό
- κακή στοµατική υγιεινή
- δυσφαγία ή οδυνοφαγία, πόνο δηλαδή κατά την κατάποση τροφών.
Επιπλοκές
Η γαστροοισοφαγική παλινδρόµηση εµφανίζει σοβαρές επιπλοκές που μπορεί να αφορούν µόνο τον ίδιο τον οισοφάγο ή και γειτονικά όργανα όπως π.χ. την καρδιά (καρδιακά ενοχλήµατα). Οι συνήθεις επιπλοκές είναι:
- δηµιουργία φλεγµονής (οισοφαγίτιδα) και ελκών στον οισοφάγο
- δηµιουργία στενώσεων οισοφάγου εξαιτίας της επούλωσης των ελκών
- φλεγµονή λάρυγγα µε βράγχος φωνής λόγω οιδήµατος των φωνητικών χορδών
- χρόνιες αλλοιώσεις στον πνεύµονα έως και πνευµονική ίνωση ή βρογχεκτασίες
- ανάπτυξη οισοφάγου Barrett
- ανάπτυξη καρκίνου του οισοφάγου.
Ο οισοφάγος Barrett
Είναι η κατάσταση κατά την οποία ο εσωτερικός χιτώνας του οισοφάγου υφίσταται αλλαγές. Συγκεκριμένα, µεταπλάσσεται, προκειµένου να προστατευτεί από την επίθεση του όξινου γαστρικού υγρού που παλινδροµεί. Όμως, κάθε βεβιασµένη αλλαγή στους ιστούς του ανθρώπινου σώµατος µπορεί να οδηγήσει σε δυσπλασία. Έτσι, η κατάσταση αυτή αυξάνει τον κίνδυνο για ανάπτυξη καρκίνου. Ασθενείς µε οισοφάγο Βarret πρέπει να ακολουθούν αυστηρό πρόγραµµα τακτικών ενδοσκοπήσεων και λήψης βιοψιών και µακροχρόνια φαρµακευτική αγωγή. Εφόσον διαπιστωθεί υψηλού βαθμού δυσπλασία έχει ένδειξη ή ολική οισοφαγεκτοµή χωρίς λεµφαδενικό καθαρισµό ή η ενδοσκοπική αφαίρεση της βλάβης με τη χρήση laser, µε εφ' όρου ζωής λήψη των PPIs (αναστολείς αντλίας πρωτονίων) ή θολοπλαστική κατά Nissen. Επιπλέον, είναι απαραίτητος τακτικός ενδοσκοπικός έλεγχος αναλόγως µε τις οδηγίες του θεράποντα γαστρεντερολόγου.
Διάγνωση
Το ιστορικό και τα συµπτώµατα του ασθενούς οδηγούν µε µεγάλη ακρίβεια στη διάγνωση της νόσου. Ο περαιτέρω διαγνωστικός έλεγχος στόχο έχει να αποκλείσει άλλα προβλήµατα που µπορεί να «µιµούνται» την παλινδρόµηση (π.χ. καρδιολογικά προβλήµατα που προκαλούν πόνο στο θώρακα) και να καθορίσει την έκταση και τη βαρύτητα της νόσου. Μπορεί να περιλαμβάνει:
- οισοφαγογαστροσκόπηση: για την επισκόπηση βλαβών στον οισοφάγο και την άµεση επισκόπηση του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα
- μανοµετρία οισοφάγου: για τη µελέτη των πιέσεων του κάτω οισοφαγικού σφιγκτήρα
- pHµετρία οισοφάγου: είναι η εξέταση εκλογής, αυτή που θα επιβεβαιώσει την παλινδρόµηση του όξινου περιεχοµένου του στοµάχου προς τον οισοφάγο
- αξονική τομογραφία για τυχόν συνυπάρχουσα διαφραγματοκήλη.
Θεραπεία
Ήπια συμπτωματολογία:
σε ήπια συµπτωματολογία και εφόσον δεν αποδειχθεί η συνύπαρξη διαφραγµατοκήλης, η αντιµετώπιση έγκειται σε συντηρητικά µέτρα, μέτρα δηλαδή που αφορούν σε αλλαγές του τρόπου ζωής της/του ασθενούς. Αυτά που συνιστούνται είναι:
- η απώλεια βάρους
- το ανασήκωμα του μαξιλαριού ή του στηρίγματος του κεφαλιού στο κρεβάτι
- η αποφυγή φαγητών που προκαλούν όξινες παλινδροµήσεις (π.χ. καφές, σοκολάτα, αλκοόλ, λιπαρά φαγητά κ.ά.)
- η αποφυγή λήψης µεγάλης ποσότητας φαγητού πριν από την κατάκλιση.
- η διακοπή του καπνίσµατος
- η αποφυγή στενών παντελονιών ή το υπεβολικό σφίξιμο της ζώνης.
Μέτρια-σοβαρή συμπτωματολογία
- λήψη φαρµάκων: αντιόξινα, αντιϊσταµινικά, αναστολείς αντλίας πρωτονίων.
- χειρουργική αντιµετώπιση: εφόσον από τον διαγνωστικό έλεγχο προκύψει η ύπαρξη διαφραγµατοκήλης ή τα συµπτώµατα δεν υφίενται µε χρόνια φαρµακευτική αγωγή ο ιατρός πρέπει να προχωρήσει σε χειρουργική αντιμετώπιση. Η αποκατάσταση, χειρουργικά, της σωστής ανατοµίας της περιοχής οδηγεί σε εξαφάνιση των συµπτωµάτων και οριστική ανακούφιση του ασθενούς. Η πιο κοινή αντιπαλινδροµική επέµβαση είναι η θολοπλαστική κατά Nissen.
Σχηµατική απεικόνιση επέµβασης Nissen
Κατά την επέµβαση αυτή, που γίνεται πλέον λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά, ο θόλος του στοµάχου χρησιµοποιείται για τη δηµιουργία ενός καινούριου σφιγκτήρα. Η διάρκεια της µετεγχειρητικής νοσηλείας είναι ένα με δύο 24ωρα και ακολουθεί µια µικρή περίοδος προσεκτικής διατροφής. Ο ασθενής επιστρέφει γρήγορα στην καθημερινότητά του ακολουθώντας προσεκτική διατροφή για μια μικρή περίοδο.
